Jak powszechnie wiadomo, wartość niemal każdej monety jest ściśle uzależniona od jej stanu zachowania. Moneta o wysokim stanie zachowania jest niejednokrotnie kilkukrotnie (kilkunastokrotnie) bardziej wartościowa niż jej zniszczony odpowiednik. Wśród kolekcjonerów numizmatów przez lata ukształtowały się systemy gradingu monet, czyli systemy będące skalą oceny monety, głównie ze względu na jej stan (choć nie tylko).

Przed rozkwitem rynku numizmatycznego na skale międzynarodową niezwykle precyzyjny system gradingowy nie był potrzebny. Monety opisywane były za pomocą jednego z trzech przymiotników – „good” (dobry), „fine” (bardzo dobry) lub „uncirculated” (nieobiegowa). Pierwsze kroki ku dokładniejszemu systemowi to połowa XX wieku i tzw. system Sheldona. Został on zaadoptowany przez Amerykańskie Towarzystwo Numizmatyczne oraz większość specjalistów numizmatycznych w Ameryce Północnej. System Sheldona posługuje się skalą od 1 do 70, gdzie 70 oznacza perfekcyjny stan zachowania, podczas gdy 1 przypisana jest dla niemal nierozpoznawalnego ze względu na swój stan zachowania numizmatu. Skala Sheldona posługuje się opisem oraz numerem ocennym stanu zachowania monety. Skala ta (od stopnia najwyższego do najniższego) przedstawia się następująco:

• Mint State (MS) 60–70: Uncirculated (UNC)
• About/Almost Uncirculated (AU) 50, 53, 55, 58
• Extremely Fine (XF or EF) 40, 45
• Very Fine (VF) 20, 25, 30, 35
• Fine (F) 12, 15
• Very Good (VG) 8, 10
• Good (G) 4, 6
• About Good (AG) 3
• Fair (FA, FR) 2
• Poor (PR, PO) 1

Skala Sheldona jest systemem używanym uniwersalnie w skali światowej, jednak niekiedy stosuje się odbiegające od niego, rodzime systemy (szczególnie Europa). Mimo wszystko większość systemów gradingowych posługuje się zbliżoną terminologią.

Podczas gradingu monety, bierze się pod uwagę następujące (często subiektywne) czynniki/elementy:

Jeśli moneta jest oceniona pozytywnie we wszystkich powyższych kryteriach, to na ogół uzyskuje wysoką ocenę gradingową. Jakiekolwiek uszkodzenia (np. otwory, wgniecenia przy rancie, naprawy, czyszczenia, ponowne grawerowanie lub ubytki) mogą znacząco obniżyć ocenę monety. Często praktykowane jest czyszczenie monet, w celu zdobycia wyższej oceny gradingowej, jednak w rzeczywistości obniża to wartość monety. Część kolekcjonerów specjalizuje się w zbieraniu czyszczonych monet, ze względu na ich obniżoną wartość.

Specjalistyczne usługi gradingowania monet są stosunkowo młodym zjawiskiem – pierwsze instytucje oferujące tego typu usługi pojawiły się w latach 80., jako odpowiedź na coraz większe zapotrzebowanie na tego typu usługi rynku numizmatycznego. Oficjalny grading w praktyce przyciąga inwestorów do rzadkich monet rzetelnie certyfikując ich wartość. Większość firm gradingujących pieczętuje numizmaty w szczelnie zamknięte, plastikowe schowki, starając się w ten sposób zapobiec pogorszeniu się jakości wycenionej już monety. Proces ten w literaturze specjalistycznej nosi nazwę coin slabbing.

Podczas gdy profesjonalny grading spowodował zmniejszenie liczby fałszywych numizmatów, będących niekiedy plagą inwestorów, oraz spowodował zwiększenie zaufania wśród nabywców, to idea stworzenia perfekcyjnie transparentnego rynku pozostaje ciągle utopijna. Profesjonalne usługi gradingowe często wzbudzają kontrowersje, z powodu subiektywności, na której siłą rzeczy opiera się owa usługa. W praktyce ta sama moneta może zdobyć znacząco różniące się oceny gradingowe u różnych firm gradingujących, lub nawet u tej samej firmy, po ponownym wysłaniu tej samej monety. Z powodu potencjalnie dużych różnic w wartości numizmatu w stosunku do minimalnych różnic w jego stanie, bardzo częstym zjawiskiem jest wielokrotne wysyłanie wartościowych monet do różnych firm gradingujących, w celu uzyskania jak najwyższej oceny danego numizmatu. Kolejnym argumentem przeciw firmom gradingującym jest to, że usługa ta nie jest darmowa (często jest dość kosztowna), więc kolekcjonerzy korzystając z ich usług automatycznie ograniczają swoje możliwości nabywcze, nie mogąc powiększać swojej kolekcji.

Więcej szczegółów na temat, między innymi: największych firm gradingujących, historii gradingu, specyfikacji i szczegółów różnych systemów gradingujących oraz różnic między nimi – już niebawem na łamach działu Cafe!

Zobacz też pozostałe artykuły z serii:

 źródło: acoin.com, ngccoin.com, pcgs.com

2011-01-18