To już czwarta i ostatnia część naszych artykułów na temat gradingu. Tym razem zapraszamy do zapoznania się z charakterystyką i specyfikacją gradingu monet antycznych.

Kolekcjonerzy (nie tylko monet) zazwyczaj przykładają większą uwagę okazom o lepszym stanie zachowania, niż okazom podobnego rodzaju o widocznych oznakach zużycia lub upływu czasu. Można rzec, iż niemal wszystkie współczesne monety zaczynają swój „żywot” jednakowo – wybijane są z jednakową siłą zmechanizowanej prasy. Ich masa, jakość, proporcje są niemal identyczne w każdym rodzaju. Co za tym idzie – proces ich niszczenia przebiega bardzo podobnie.

Wiadomo, czego można się „spodziewać”, po opisie warunków, w jakich moneta była przechowywana, na jakie czynniki fizyczne, czy chemiczne była narażona. Kolekcjonerzy monet antycznych nie mają tego przywileju. Bicie monet antycznych charakteryzowało się nieporównywalnie większym stopniem „indywidualności” – nie było przecież automatycznych maszyn, precyzyjnie bijących każdy numizmat jeden po drugim z niemal identyczną siłą. Powoduje to większą różnorodność czynników, mających wpływ na ostateczną ocenę gradingową. Przykładowo, dwa antyczne numizmaty ogradingowane jako „VF” mogą bardzo róznić się wyglądem, w przypadku pierwszego numizmatu, o ocenie zadecydował głównie czynnik produkcji, natomiast w drugim przypadku decydujący był stan zachowania.

Po lektórze poprzednich części serii artykułów o gradingu, należy również pamiętać, iż grading potrafi być bardzo subiektywny. Kolekcjonerzy i dealerzy często nie zgadzają się ze sobą, co do oceny danego numizmatu. Nie istnieje żadne rozstrzygające źródło, decydujące o ostatecznej ocenie gradingowej monety, jak również o kolejnych etapach procesu gradingującego. Potencjalne źródło o takim charakterze musiałoby chyba składać się z dziesiątek tysięcy przykładowych fotografii danego numizmatu o danej ocenie. Praktyka nieraz pokazywała, iż numizmat ogradingowany jako F, zostawał sprzedawany na aukcjach za znacznie większą kwotę niż numizmat tego samego rodzaju, o (teoretycznie) lepszej ocenie gradingowej – VF.

Wszystkie powyższe oceny mogą być ponadto poprzedzone przez małą literkę „a” („about” – „mniej więcej”), która oznacza, iż dany numizmat nie zasługuje w pełni na przyznaną ocenę, jednak ciągle jest w zbyt dobrym stanie na ocenę niższą. Jednakowoż, poprzedzająca literka „g” („good” – „dobry”) oznacza, iż moneta jest w nieco lepszym stanie niż przyznany, jednak nie „zasługuje” na ocenę wyższą. Niekiedy zamiast „a” lub „g” używa się „+” i „-”.

Jak wspomniano powyżej, przy gradingu monet antycznych należy brać pod uwagę dwa ważne czynniki: czynniki wynikające z procesu produkcji oraz czynniki warunkujące stan zachowania.

Czynniki wynikające z procesu produkcji

Monety antyczne bite były z bardzo różnym stopniem doskonałości. Część antycznych mennic rozwinęła bardzo dobre standardy kontroli jakości, a co za tym idzie numizmaty w nich bite były niemal idealne. Niestety było również wiele mennic, które biły monety dość ślamazarnie, solidnie i dokładnie wybity numizmat był tam niesłychaną rzadkością. Przygotowanie krążka pod bicie, opracowanie odpowiedniego stopu, stan prasy menniczej – wszystkie z wymienionych elementów warunkowały w świecie antycznym jakość monety. W przeciwieństwie do warunków dzisiejszych – wszystkie z wymienionych elementów były zmienne. Wymienione elementy, ewentualne niedopatrzenia w ich obrębie zawsze miały wpływ na jakość numizmatu. Wpływ ten nie jest związany z upływającym czasem – defekty z nimi związane były obecne od momentu produkcji monety. Nierzadko poza oceną gradingującą dołącza się krótkie opisy numizmatu wynikające właśnie z czynników procesu produkcji – np. „F Well Centered” („F Dobrze Wyśrodkowany”). Najczęstszymi defektami numizmatów, wynikającymi z błędów czy niedopatrzeń popełnianych przy procesie produkcji, są: nieodpowiednie wyśrodkowanie monety, wybicie na zbyt małym krążku lub krążku zbyt szerokim (zbyt szerokie krążki często są zbyt cienkie w centralnym obszarze), przenikanie awersu i rewersu (na zbyt cienkich krążkach niektóre elementy „wnikały” na drugą stronę monety”), zbyt łagodne wybicie monety (brak detali, niedokładne odbicie wszystkich elementów), postrzępiony krążek do bicia monety, efekt tzw. „kwadratowego krążka” (wynikający z prób przycinania dużego krążka do mniejszych rozmiarów), zabrudzona prasa bijąca monety, powodująca niekompletne wybicie numizmatu, pęknięcia prasy widoczne na monetach, niedoskonałe krążki pod bicie monet (czasem zdarzało się, iż pod bicie dopuszczano np. krążki, w których były dziury), podwójne bicie (niekiedy monety bite były więcej niż jednokrotnie, w celu poprawienia niedokładnego, zbyt lekkiego bicia, co najczęściej negatywnie odbijało się na wyglądzie monety), błędy mennicze (np. kilkukrotne bice, rażąco widoczne na numizmacie), pozostawianie dołki w środku krążka (nie stanowi to defektu – niektóre greckie mennice stosowały zabieg wygładzania powierzchni krążka, który w naturalny sposób pozostawiał na nim charakterystyczny dołek).

Pozostałe czynniki warunkujące stan zachowania

Pozostałe czynniki warunkujące stan zachowania, w odróżnieniu do powyższych – nie wynikają z warunków i przebiegu procesu produkcji. Są to wszelkie czynniki, na które moneta narażona była już po momencie produkcji w mennicy. Skutki niektórych z nich można paradoksalnie rozpatrywać jako pozytywne – na przykład patyna na powierzchni numizmatu, która jest ceniona przez część kolekcjonerów. Znaczna większość z nich jednak wynika z używania, nie tylko przez współczesnych nam, ale również przez użytkowników ze świata antycznego. Proces rozsądnego czyszczenia monety może polepszyć jej wygląd (jednak odradzamy amatorskiego czyszczenia monet, ze względu na wysokie prawdopodobieństwo obniżenia jej wartości podczas wykrycia tego faktu przy procedurze gradingowania). Należy pamiętać, iż bardzo często delikatne, wiekowe już przecież monety antyczne są niekiedy wyjątkowo podatne na wszelkie działania zewnętrzne i łatwo mogą zostać uszkodzone przez współczesnego kolekcjonera. Przykładowe defekty tego rodzaju: ciemna tonacja (srebrne monety mogą ulegać ciemnieniu - chemicznemu lub wymuszonemu), tęczowa tonacja (również w przypadku srebrnych monet), monety w pełni wyczyszczone (skala wyczyszczenia wygląda wręcz nienaturalnie w przypadku monet antycznych i rzuca się w oczy; wiadomym jest, że nie ma obecnie w naturalny sposób idealnie czystych monet antycznych), odcisk palca (niekiedy zdarza się, że na monecie odbity jest odcisk palca – może to być odcisk użytkownika antycznego, jak również odcisk współczesnego kolekcjonera, np. przez substancje chemiczne naniesione przez palec), patyna osadzająca się na monecie (zwykła, czarna, czerwona, niebieska lub tzw. „oliwkowa” czy „ziemna”; patyna niekiedy może mieć wyjątkowo grubą warstwę), chropowata powierzchnia, monety „rzeźbione” (podejmowano na nich próby fizycznej zmiany ich wyglądu, by upodobnić je do innego numizmatu), klejone (numizmat pęknięty i sklejony), łamany lub zniekształcony rant, drapanie (jeden ze skutków „znoszenia”), monety cięte (np. w celu sprawdzenia czy srebro lub złoto użyte do jej wykonania jest prawdziwe), znacznik „NCAPR” (dodatkowo bity znacznik na monecie za czasów Nerona, w celu oznaczenia, że moneta jest dalej dopuszczona do obiegu), przycinanie (wszystkie brzegi monety regularnie docinane, zazwyczaj przez użytkowników antycznych celem pozyskania srebra), ślady wynikające z niegdysiejszego użycia jako biżuterii.

Obecnie na rynku dostępnych jest bardzo wiele rzekomo antycznych monet. Pamiętajmy jednak, iż duża część z nich to fałszywki. Miejmy również na uwadze wyżej wymienione praktyki, typowo stosowane wobec monet antycznych, które obniżają jej walory estetyczne, właściwości  fizyczne, a co za tym idzie – wartość.

Zobacz też pozostałe artykuły z serii:

 Źródło: Wikipedia, forumancientcoins.com, rg.ancients.info

2011-03-20