Encyklopedia

Start » L

Libra

Rzymianie nazywali swoją podstawową jednostkę wagową libra lub pondus. Słowo libra oznacza zarówno miarę, jak i przyrząd służący do ważenia, czyli wagę. Geneza tego terminu nie jest jasna, zapewne nie jest pochodzenia indoeuropejskiego. Libra poczynając przynajmniej od III w. p.n.e. (bardzo prawdopodobnie i wcześniej) miała ustaloną wagę nie ulegającą poważniejszym wahaniom.

Obliczenia wagi monet rzymskich i odważników pozwalają określić ją na około (wynik jest średnią różnych danych) 327,45 g. Libra dzieliła się na 12 uncji (1 uncja = 27,288 g). Dość często tłumaczy się ten termin przez funt (słowo pochodzące pośrednio od pondus), który określał miary średniowieczne i nowożytne powstałe pod wyraźnym wpływem rzymskiej libry. Jednostki podziału libry przedstawia zestawienie:

Jednostki podziału libry

Nazwa	Waga w gramach	Waga w uncjach
Libra (as)	327,45	12
Deunx	300,16	11
Dextans	272,88	10
Dodrans	245,59	9
Bes	218,30	8
Septunx	191,02	7
Semis	163,73	6
Quincunx	136,44	5
Triens	109,15	4
Quadrans	81,86	3
Sextans	54,58	2
Sescuncia	40,93	1 1/2
uncia	27,288	1
Semuncia	13,664	1/2
Binale sextulae	9,096	1/3
Sicilicus	6,822	1/4
Sextula	4,548	1/6
Drachma	3,411	1/8
Dimidia sextula	2,774	1/12
Scripulum	1,137	1/24
Obolus	0,568	1/48
Lupinus	0,283	1/96
Siliqua	0,189	1/144

Jednostki takie jak drachma i obolus, pochodzenia greckiego, weszły w użycie w czasach cesarskich. Siliqua, odpowiednik greckiego keration, i lupinus („waga ziarna łubinu”) pojawiły się dopiero od czasów Konstantyna i służyły do ważenia złota. Funkcjonowały także jednostki wyższe od libry:

Jednostki wielokrotności libry

Nazwa	Wielokrotność	Waga w gramach	Waga w uncjach
Dupondius	2	654,9	24
Tressis	3	982,35	36
Nonussis	9	2 947,05	108
Vicessis	20	6 549	240
Tricessis	30	9 823,5	360
Centussis	100	32 745	1 200