Encyklopedia

System monetarny w cesarstwie rzymskim

Od panowania Oktawiana Augusta do panowania Karakalli 

• aureus - moneta złota, 7,85 g (od panowania Nerona 7,28 g)
• denar - moneta srebrna 3,8 g (od panowania Nerona 3,41 g; za panowania Septymiusza Sewera nie zmieniano wagi, ale o połowę zmniejszono zawartość srebra z 93% do 47% — resztę wagi stanowiła miedź) (25 denarów = 1 aureus)
• quinarius - moneta srebrna 2 g (2 quinariusy = 1 denar)
• sestertius - moneta brązowa 25-30 g (2 sestertiusy = 1 quinarius)
• dupondius - moneta brązowa 12 g ( 2 dupondiusy = 1 sestertius)
• as - moneta miedziana 11 g (2 asy = 1 dupondius)
• semis - moneta brązowa 3-4 g (2 semisy = 1 as)
• kwinkunks - moneta brązowa, ⁵/₁₂ asa
• quadrans - moneta miedziana 3 g (4 quadransy = 1 as)

Podstawową jednostką był as, złoty aureus liczył 26*16=416 asów. W asach początkowo podawano wszystkie sumy (ceny, płace), później dla wygody większe sumy podawano w sestercach lub rzadziej denarach. Armia rzymska za Oktawiana liczyła w czasie pokoju 150000 żołnierzy. Legionista dostawał 228 denarów na rok, czyli 34,2 mln denarów rocznie kosztowało utrzymanie armii rzymskiej (1368000 aureusów, czyli 10,74 tony złota).

Przeliczając, za wartość kilograma miedzi, można było dostać 12 denarów.

Początkowo bicie monet brązowych było przywilejem senatu (oznaczenie S.C.), a monet złotych i srebrnych przywilejem władcy. Później wszystkie monety były bite przez władcę. Ponadto niektóre miasta (np. Aleksandria i Cezarea) miały prawo do bicia własnych monet — zazwyczaj były to drachmy o wartości 1 denara.