Niezrealizowane projekty monet okresu międzywojennego

Niezrealizowane projekty monet okresu międzywojennego

W 1933 roku Mennica Państwowa zorganizowała z okazji zbliżającej się 250. rocznicy odsieczy wiedeńskiej oraz 20. rocznicy wymarszu I Kadrowej Kompanii Legionów, konkurs na wizerunki monet okolicznościowych..

Józef Piłsudski

W 1933 r. ogłoszono konkurs na projekty monet złotych, początkowo zamknięty i ograniczony do kilku wybranych artystów, laureatów poprzednich konkursów, oraz medalierów będących stałymi współpracownikami Mennicy Państwowej. Z nieznanych przyczyn regulamin konkursu zmieniono i stał się on konkursem otwartym, dostępnym dla wszystkich artystów pragnących wziąć w nim udział. W założeniu miał to być konkurs na nowe polskie monety, bite w złocie o nominałach 25, 50 i 100 zł. Warunki konkursu pozwalały także artystom na zaprojektowanie awersu monet z godłem państwowym, jeśli
będzie konieczność uzgodnienia go z wizerunkiem i napisem rewersu. Konkurs ten cieszył się wśród artystów wielkim zainteresowaniem; zgłoszono 71 prac w postaci 130 modeli gipsowych. Pierwszą nagrodę w tym konkursie otrzymał Stanisław Repeta, wówczas jeszcze student Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Piątą nagrodę przyznano Józefowi Aumillerowi, medalierowi i kierownikowi artystycznemu Mennicy Państwowej. Ponieważ
zbliżała się XX rocznica wymarszu I Kadrowej Kompanii Legionów, przypadająca w 1934 r., wiele projektów dotyczyło tej rocznicy i osoby Marszałka Józefa Piłsudskiego. Projekt Józefa Aumillera przedstawiał portret Marszałka w wysokim reliefie, w tradycyjnym klasycznym ujęciu i był sygnowany inicjałami J.A. Stanisław Repeta zrealizował portret Marszałka w bardzo płaskim reliefie, w panującej wówczas nowoczesnej konwencji art-deco. Projekt ten nie był sygnowany. Ostatecznie monet złotych nie zrealizowano. W 1934 r. uczczono XX rocznicę wymarszu Kadrówki pamiątkowymi monetami srebrnymi o nominałach 5 i 10 zł według projektu Stanisława Ostrowskiego. Monety te posiadały na awersie Orła Legionowego. Z tym awersem prezentowane są też w niniejszym zestawie oba wyżej wymienione, niezrealizowane wówczas rewersy monet według projektów Józefa Aumillera i Stanisława Repety.

Jan III Sobieski

W 1933 r. Mennica Państwowa zorganizowała konkurs na projekty srebrnych 10-złotowych monet pamiątkowych związanych z przypadającą 12 września tego roku 250. rocznicą odsieczy wiedeńskiej. Konkurs dotyczył wyłącznie rewersów monet. Ich awersy z Orłem ustawowym w koronie miały być zgodne z awersami srebrnych 10-złotowych monet obiegowych bitych w latach 1932 i 1933 według projektu Antoniego Madeyskiego. Na awersie nie umieszczono teraz daty emisji. Obie daty roczne: data odsieczy Wiednia i data rocznicy umieszczone zostały na rewersie. Zwycięzcą konkursu został Wojciech Jastrzębowski, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Projekt jego przedstawiał portret Jana III w wieńcu laurowym w prawo i był sygnowany inicjałami artysty W.J. (moneta 1). Medalier Jan Wysocki, wykładowca w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu, przedstawił portret władcy także w wieńcu laurowym, ale skierowany w lewo i sygnowany monogramem JW. (moneta 3). Znany jest także projekt z portretem władcy w lewo, w futrzanej czapce (kołpaku) ozdobionej szkofią (brosza z piórami); nie sygnowany, który przypisać można Janowi Wysockiemu (moneta 2). Wbrew bowiem wynikom konkursu Mennica Państwowa zaprosiła do współpracy nad tą pamiątkową monetą Jana Wysockiego i ostatni projekt stał się podstawą do monety ostatecznie zrealizowanej, przedstawiającej portret Jana III Sobieskiego w prawo, w kołpaku ozdobionym szkofią. Moneta ta jest sygnowana pełnym nazwiskiem medaliera: J.WYSOCKI. Pokłosiem konkursu jest też inny, ciekawy, ale półnaiwny projekt z konnym portretem Jana III Sobieskiego. Projekt ten nie jest sygnowany i jego autora nie znamy (moneta 4). Ostatecznie zrealizowana moneta miała następujące parametry: materiał Ag 750, średnica 34 mm, masa 22 g., rant ząbkowany. Została wprowadzona do obiegu 11 września 1933 r. tj. w dniu, w którym 250 lat wcześniej Jan III Sobieski zajął na Kahlenbergu pod Wiedniem pozycje wyjściowe do bitwy z Turkami.