Encyklopedia

Europejski Bank Centralny

Utworzenie Europejskiego Banku Centralnego (ang. The European Central Bank, w skrócie EBC) poprzedziła decyzja z 1 kwietnia 1994 roku o powołaniu Europejskiego Instytutu Walutowego z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Jego najważniejszym zadaniem było stworzenie struktur Europejskiego Banku Centralnego. Instytut ten posiadał osobowość prawną i jako instytucja Unii Europejskiej zastąpił Komitet Gubernatorów Banków Centralnych Wspólnot Europejskich. Przejął on również funkcję Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej. Europejski Instytut Walutowy miał charakter instytucji przejściowej i wypełniał takie zadania jak np. działalność na rzecz spełnienia przez kraje członkowskie kryteriów spójności czy ocenę polityk pieniężnych poszczególnych banków centralnych. Instytut ten został przekształcony w Europejski Bank Centralny.

Europejski Bank Centralny został powołany 1 czerwca 1998 roku i jest jednym z najmłodszych banków centralnych na świecie, co nie wpływa znacząco na jego pozycję. Działalność operacyjną rozpoczął on 1 stycznia 1999 roku. Jego kapitał zakładowy wynosił pięć mld Europejskich Jednostek Walutowych i został stworzony z wpłat krajów członkowskich w zależności od wysokości PKB i liczby ludności. Siedziba Europejskiego Banku Centralnego mieści się we Frankfurcie nad Menem.

Najważniejszym zadaniem Europejskiego Banku Centralnego jest zapewnienie stabilności cen w strefie euro.

Europejski Bank Centralny funkcjonuje, opierając się na trzech organach:

- Zarządzie, który składa się z prezesa Europejskiego Banku Centralnego, wiceprezesa oraz czterech członków mianowanych przez szefów rządów państw strefy euro na zasadzie wspólnego porozumienia. Kadencja członków Zarządu wynosi osiem lat i nie może być przedłużona. Zarząd odpowiada za wdrażanie polityki pieniężnej wytyczonej przez Radę Zarządzająca i instruowanie krajowych banków centralnych. Przygotowuje również jej posiedzenia.

- Radzie Zarządzającej (inaczej Rada Przezesów), która składa się z członków Zarządu i (od 1 stycznia 2008 roku) prezesów banków centralnych krajów strefy euro. Na jej czele stoi prezes Europejskiego Banku Centralnego. Członkowie Rady Prezesów dysponują po jednym głosie, lecz w przypadku równego podziału głosów, decydujący należy do prezesa Europejskiego Banku Centralnego. W większości spraw decyzje podejmowane są bezwzględną większością głosów, poza nielicznymi wyjątkami. Rada odpowiada m.in. za politykę pieniężną strefy euro, ramy operacyjne Europejskiego Banku Centralnego, ustala jego regulamin i budżet. 

- Radzie Ogólnej, która składa się z prezesa i wiceprezesów Europejskiego Banku Centralnego oraz prezesów banków centralnych krajów Unii Europejskiej. W jej posiedzeniach mogą uczestniczyć czterej członkowie Zarządu, przewodniczący Rady Unii Europejskiej i członek Komisji Europejskiej, ale bez prawa głosu. Rada Ogólna odpowiada m.in. za opiniowanie przygotowań do wejścia do strefy euro. Rada ta ma funkcjonować do czasu przystąpienia do strefy euro wszystkich krajów członkowskich.

Europejski Bank Centralny uchwala trzy rodzaje aktów prawnych, które obowiązują na obszarze strefy euro:

- wytyczne,

- instrukcje,

- decyzje wewnętrzne.

Europejski Bank Centralny, jako ponadnarodowy bank centralny, jest częścią składową Europejskiego Systemu Banków Centralnych, wraz z narodowymi bankami centralnymi wszystkich państw Unii Europejskiej.

(Literatura: M. Grzesiak, Europejski Bank Centralny, Toruń 2004, R. Wierzba,Europejski Bank Centralny, Warszawa 2003, Europeistyka. Leksykon, red. W. Stanowski, Warszawa 2011).