Encyklopedia

Reforma walutowa w Polsce w 1950

 Reforma walutowa w Polsce w 1950 roku – druga reforma walutowa w powojennej Polsce dokonana 30 października 1950 roku. Pierwszej wymiany pieniędzy dokonano dekretem PKWN w 1944 roku.

Przygotowania do wymiany trzymane były przez władze w ścisłej tajemnicy. Zamiar wymiany pieniędzy ogłoszono 28 października 1950 roku (ustawa o zmianie systemu pieniężnego Dz.U. z 1950 nr 50 poz. 459), a nowy złoty wchodził do obiegu dwa dni później - 30 października 1950 roku, natomiast już 8 listopada 1950 roku traciły ważność wszystkie pieniądze będące w obiegu przed dniem 30 października.

„Nowy złoty” miał mieć wartość 0,222168 grama czystego złota, był równy jednemu rublowi oraz jednej czwartej dolara. Nowe banknoty wydrukowano w Szwecji, Czechosłowacji i na Węgrzech, nosiły datę 1 lipca 1948 roku.

Wymiana z roku 1950 była równocześnie denominacją. Będące w obiegu w latach 1948–1950 złotówki wymieniono w ciągu kilku dni na nowe, przy czym wymiany dokonano tak, że pieniądze zdeponowane w bankach wymieniano, tak jak równocześnie przeliczono wszystkie ceny i płace pracownicze, w proporcjach 100 zł starych na 3 zł nowe, a gotówkę w stosunku 100 zł starych na 1 zł nowy. Ta trzykrotna dysproporcja skierowana była przeciw tym, którzy (nie ufając bankom) obracali gotówką lub trzymali ją w domu. Technika wymiany – z zaskoczenia, w krótkim czasie – utwierdziła przedsiębiorczych obywateli w braku zaufania do gospodarczej rzetelności „władzy ludowej”. W 1950 roku osoby przedsiębiorcze, a także rolnicy indywidualni, często nie przechowywali pieniędzy w bankach, ale dokonywali wzajemnych rozliczeń w gotówce i w nich głównie godził mechanizm tej wymiany.

Władze uzasadniały reformę chęcią pozbawienia pieniędzy kapitalistów, prywaciarzy i spekulantów. W tym celu przygotowano również ustawę o zakazie posiadania walut obcych, monet złotych, złota i platyny oraz o zaostrzeniu kar za niektóre przestępstwa dewizowe z 28 października 1950 r.

Należy zauważyć, że denominacja z 1950 roku miała również elementy pozytywne. Wprowadzono trudniejsze do sfałszowania banknoty i praktycznie niepodrabialne monety aluminiowe 1 gr, 2 gr i miedzianoniklowe 5 gr, 10 gr, 20 gr, 50 gr i 1 zł. Bilon ułatwił drobne płatności i umożliwił powrót do stosowania automatów pieniężnych, głównie telefonów. Wprowadzenie równoczesne ostrej dyscypliny finansowej praktycznie zatrzymało inflację.

Z powodu wyścigu zbrojeń oraz doktrynalnej likwidacji prywatnej przedsiębiorczości w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych ujawniło się zaniedbanie produkcji artykułów konsumpcyjnych. Skłoniło to władze partyjno-państwowe do obniżania płac robotniczych metodą podnoszenia norm produkcyjnych. Wywoływało to protesty, z których najbardziej znanym był masowy strajk w Poznaniu w czerwcu 1956.

Warto mieć na uwadze że od około 1948 roku posiadanie walut zagranicznych, a tym bardziej obrót walutami było penalizowane.

Wspomnienie tamtej wymiany pieniędzy pozostało wśród mieszkańców Polski na wiele lat i napawało ich obawami przed powtórzeniem się sytuacji w czasie, kiedy zdecydowano o denominacji złotego w 1995.