Encyklopedia

Waluta Sudanu- krótka historia

Po odkryciu Senegalu Portugalczycy dotarli do Sudanu, kraju czarnych Murzynów, i nadali mu nazwę Gwinea. Nazwa Gwinea jest podobno zniekształconą formą nazwy Ghana, którą Portugalczycy usłyszeli w Maghrebie. Zdaniem Leona Afrykańczyka nazwa Gwinea to zniekształcona forma nazwy miasta Dżenne, znanego w Maghrebie jako wielki rynek i ośrodek naukowy. Od 1481 r. do wybrzeża stosowano nazwę Gwinea. Nazwa angielskiej monety "złota gwinea" pochodzi stąd, że moneta ta została po raz pierwszy wybita w 1662 r. ze złota przywiezionego z Afryki Zachodniej przez Afrykańską Kompanię Kupców Londyńskich.

Najbliższe Europie złoto, to złoto Afryki - cenny metal, który może stanowić miernik wartości i środek płatniczy. Po drugiej stronie pustyni leży Sudan z zasobami złota, do którego wliczano teren górnego Nigru, górnego Senegalu, Sierra Leone oraz Ghany.

Pośrednicy z Maghrebu i Sahary nie dopuszczali Europejczyków do bezpośrednich kontaktów. Muszelki Kauri sprowadzano z Persji przez Kair do Afryki, w tym do Zachodniego Sudanu. Głównym przedmiotem handlu Sudanu z Maghrebem byli niewolnicy, kupowani za złoto. W cesarstwie Songhaju (obecne Mali) miasto Timbuktu było miejscem spotkań koczowników pustyni i nadrzecznych ludów Nigru. Tu wymieniano sól, daktyle i towary Maghrebu na zboże, orzechy kola i złoty piasek z Sudanu. Orzech kola krajowcy i podróżnicy arabscy zwali goro. Podwójnie zrośnięte jądra uchodziły za symbol przyjaźni, dodawano je obowiązkowo do każdego podarunku. Owoce te nabrały znaczenia rytualnego i składano na nie przysięgę. Eksport do Zachodniego Sudanu obejmował przeważnie towary europejskie (głównie tekstylia), cukier z Susu w południowym Maroku, odzież, naczynia mosiężne, konie i książki w zamian za złoto, niewolników i cywety (ssaki drapieżne – wydzielają tzw. cywet wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym i medycynie ludowej). Również Tukulorzy zamieszkali nad rzeką Senegal (XI w.) wysyłali złoto i niewolników do Maghrebu. W znacznej mierze zależało im na handlu muszelkami kauri, które były głównym środkiem płatniczym Sudanu.

W skutek podboju księstw sudańskich, sułtan Maroka El-Mansur i jego następca Mulaj Zidan opłacali swoich urzędników czystym złotem i dinarami w dobrej wadze. Posiadali 1400 młotów kuźniczych, które codziennie wybijały złote monety oraz biżuterię. Samo lenno Tombutto wynosiło rocznie 60 kwintali złota wartych 175 tys. funtów. El-Mansur mając zbyt mało dobrych rzemieślników, sprowadzał z Anglii blacharzy, kamieniarzy, złotników i zegarmistrzów, płacąc im po dziesięć szylingów dziennie oraz w naturze: jedwabiem, płótnem, wełną, zapewniając również wikt i przyodziewek. Eksport do Anglii obejmował saletrę, cukier z Susu, daktyle, jastrzębie (głównie sokoły), indygo, wosk pszczeli, strusie pióra i złoto. Złoto wysyłane było do Londynu przez mauretańskich Żydów z Maroka, częściowo w postaci monet zdobywanych na Hiszpanach, zwłaszcza za panowania królowej Elżbiety i na początku panowania Jakuba I. W zamian Anglicy dostarczali broń.

Niewolnicy hausyjscy aż do końca XIX w. byli cennym towarem, mężczyźni ze względu na inteligencję, a kobiety na urodę, pogodę ducha i schludność. Kupcy z północy odmawiali zapłaty Sudańczykom za swoje towary z wyjątkiem niewolników, którzy stali się główną walutą kraju. Niewolników dobrej jakości sprzedawano z zyskiem 500%. Ważną, aczkolwiek ohydną działalnością był handel eunuchami przeznaczonymi na strażników haremów. W Sudanie kastrowano najsilniejszych młodzieńców schwytanych podczas polowań na niewolników.

Pierwsze monety sudańskie pojawiły się w 1885 r. Z początku przez wiele wieków krążyły w obiegu monety Rzymu, następnie Egiptu, a gdy w połowie VII w. opanowali kraj muzułmanie arabscy, wprowadzili oni własne monety z inskrypcją: „Jeden jest Bóg a Mahomet jego prorokiem”. Gdy Egipt opanował w 1821 r. północny Sudan, wprowadzono do obiegu monety egipskie bite w Kaine, a gdy Sudan od 1898 r. stał się kondominium angielsko-egipskim (wspólne rządy dwóch lub kilku państw nad jakimś krajem), obowiązywała brytyjska waluta produkowana dla Egiptu. Po zdobyciu niepodległości (1956 r.) walutą był millem i piastr (po arabsku „girsz”). 10 millemów to 1 piastr, a 100 piastrów - 1 funt. Umieszczonego na rewersie jeźdźca na wielbłądzie zastąpiono od 1971 r. orłem z rozpiętymi skrzydłami (godło narodowe Sudanu). Pierwsze sudańskie banknoty wydała w 1956 r. Rada Walutowa Sudanu, a po roku 1961 emitował Bank Państwowy Sudanu z napisami w języku arabskim i angielskim. Wojna domowa w latach 80-tych i susza w latach 90-tych spowodowała ogromną inflację, która przyczyniła się do zmiany systemu monetarnego i przyjęcia nowej waluty dinar (równy 100 dirhamów).