Encyklopedia

Historia waluty bułgarskiej

Bułgaria, stara historyczna nazwa kraju, pojawiła się w czasach cara Symeona (ok. 900 r.) jako "Błgarsko carstwo". Nazewnictwo miało prastary rodowód mecedoński, tracki i grecki. Te wszystkie warstwy pokryła w wiekach XVI–XIX toponimika turecka (toponimika jest działem onomastyki – językoznawstwa o nazwach geograficznych).

W pierwszym tysiącleciu dzisiejsze terytorium Bułgarii zamieszkiwały głównie plemiona Traków, Scytów i Draków. Trakowie byli pasterzami i przez początkowy długi okres prowadzili pasterski tryb życia. Grecy eksploatujący kopalnie złota Tracji prowadzili wymianę handlową, w zamian za konie dostarczając miód, luksusowe, głównie złote wyroby dla wodzów plemiennych, skóry i niewolników. Trakowie, plemiona starożytnej Bułgarii, pierwsze własne monety posiadały już w okresie powstania państwa odryskiego (ok. V w. p.n.e.). Monety te miały typowe motywy trackie w rodzaju wizerunku wolno jadącego jeźdźca lub konia. Seuthes III (IV w p.n.e.), będąc pierwszym władcą trackim, emitował monety wyłącznie z brązu w kilku typach i nominałach. Wpływy kultury greckiej z początku ograniczone, wzrastały szczególnie w okresie hellenizmu, gdy kontakty handlowe stały się silniejsze. Hellenizm, termin stworzony w XIX w., obejmuje czasy od 336 r. p.n.e., tj. wstąpienia na tron Aleksandra Wielkiego, do 30 r. p.n.e., gdy Egipt został zdobyty przez Rzymian. W tym okresie powstały osady na wybrzeżach i wyspach Morza Czarnego otoczone mocnymi murami obronnymi. Te umocnienia, blanki, strzelnice znalazły odniesienie na monetach. Miasto handlowe Apollonia (Sozopol – obecnie na terenie Bułgarii), jedno z najstarszych greckich miast-państw nad Morzem Czarnym, biło własne monety ze srebra (V w. p.n.e.). Monety miały wizerunek kotwicy – symbolu miasta i portu wojennego. Również miasto-państwo Messembria (obecnie Nesebyr) około V w. p.n.e. wypuściło własną monetę z wizerunkiem głowy bogini Ateny w hełmie. Filip Macedoński (okres 359-336 p.n.e.), włączywszy ziemie trackie do terytorium wielkiego państwa macedońskiego, wprowadził na ich obszar do powszechnego obiegu monetę złotą, w ten sposób przeciwstawiając się perskim derejkom. Na przełomie X i XI w. Bułgaria straciła niepodległość i przez dwa kolejne wieki pozostawała pod panowaniem Bizancjum (do 1187 r.). Kolejną okupacją było 500 lat niewoli tureckiej (od 1396 r.). Znamiona władzy „car” wprowadzono na legendach bułgarskich monet w XIII i XIV w., a przedstawienia władcy w XIV w.

W wyniku traktatu berlińskiego z lipca 1878 r. odrodziło się Księstwo Bułgarskie jako lenno tureckie. 25 stycznia 1879 r. powołano do życia Bułgarski Bank Narodowy. Obecność monet francuskich na rynku bułgarskim spowodowała przyjęcie 27 maja 1880 r. standardu franka. Bułgarski odpowiednik franka nazwano lwem, który wywodził się z tradycji talarów lewkowych. Sam lew jest symbolem narodowym i herbem państwa bułgarskiego. Lew podzielono na 100 stotinek. Na zlecenie banku mennica petersburska wybiła srebrne monety o nominałach 50 stotinek oraz 1, 2, 5 lwów. Mimo nie przystąpienia do unii łacińskiej, monety te wybite w latach 1882-1883 odpowiadały monetom łacińskim, posiadając próbę 835. 27 stycznia 1885 r. Bank Narodowy otrzymał prawo drukowania banknotów z zastrzeżeniem pełnej wymienialności i nieznacznego pokrycia 1/3 kwoty emisji w monetach złotych. W 1885 r. emitowano pierwsze banknoty o nominałach 20 i 50 lwów, a od 1889 r. 100 lwów. Od 1888 r. zaczęto bić monety miedzioniklowe o nominałach 2½, 5, 10, 20 stotinek; następnie w latach 1891-1894 wybito pełen zestaw monet srebrnych oraz złotych o nominałach 10, 20 i 100 lwów z portretem Ferdynanda I. Wraz ze spadkiem ceny srebra pieniądz srebrny był wymieniany na złoto tylko z dopłatą. Od 1910 r. bito w sporych nakładach ładnie wykonane na wzór austriacki czterodukatówki używane przez ludność do ozdoby ubioru, do czego upoważniał sam napis „złoty bułgarski pieniądz do ozdoby”. Na monetach (już od XIII w.) i banknotach w herbie państwa umieszczano lwa wspiętego – stojącego na tylnych łapach.

Zaistniała po II wojnie światowej w Bułgarii inflacja skończyła się wprowadzeniem w maju 1952 r. nowego lewa odpowiadającego 100 starym. Wielkim sukcesem bułgarskich służb do walki z przestępczością było zatrzymanie w ostatnim czasie fałszywych banknotów o nominalnej wartości 1,45 mln dolarów i 24 tys. euro. W ciągu 9 miesięcy 2004 r. rozbito osiem drukarni i zlikwidowano 17 gangów fałszerzy. Fałszywe banknoty euro były dobrej jakości, a banknoty lewa łatwe do rozpoznania jako falsyfikaty. Ciekawostką jest to, że Bank Narodowy w Sofii jest w posiadaniu niezwykłego skarbu - sarkofagu wykonanego ze szczerego złota. Sarkofag ten znaleziono na wzgórzu Dżawanawar Tepe nad Jeziorem Warneńskim. Znajdował się on w innym sarkofagu ze srebra, a ten w kolejnym zewnętrznym sarkofagu z alabastru.