Encyklopedia

Beyer Karol (1818-1877)

Karol Adolf Beyer (ur. 10 lutego 1818 w Warszawie, zm. 8 listopada 1877 tamże) - dagerotypista, fotograf, numizmatyk, zwany "ojcem polskiej fotografii"

Był synem malarki Henryki Beyer z Minterów. Do zamknięcia uczelni przez władze carskie (1831) uczęszczał wraz z bratem Henrykiem Karolem (1815 - 1855), powstańcem listopadowym (w r. 1856 poślubił jego wdowę, Joannę Zofię z Haushildów), do Liceum Warszawskiego, po czym pracował przez jakiś czas w odlewni wuja Karola Mintera. Później do r. 1844 przebywał w Paryżu, ucząc się techniki fotografii.

W roku 1844 założył w Warszawie pierwszy zakład dagerotypów, który przekształcił się później w atelier fotograficzne (czynne do 1872). Zakład znajdował się początkowo przy ul. Senatorskiej, potem przeniósł się na ul. Warecką, a w 1857 na Krakowskie Przedmieście.

Około połowy XIX w. wykonał serię fotografii polskich miast, będących dziś bezcennym, a czasem jedynym świadectwem ich ówczesnego życia i wyglądu, wśród nich Warszawy, Krakowa, Częstochowy, Gdańska, Malborka i Łodzi. Beyer utrzymywał się jednak głównie z wykonywania portretów fotograficznych, a zajęcie to, ze względu na praktyczny brak konkurencji, przynosiło mu pokaźne dochody.

Wykształcił wielu późniejszych fotografików. Jednym z bardziej znanych jego uczniów, a zarazem siostrzeńcem jego żony był Teofil Boretti, znany Warszawski portrecista, działający w II połowie XIX i początku XX wieku.

Zasynął również z tego, iż zdemaskował fałszerstwa monet Józefa Majnerta i odkupił od niego 99 sztuk fałszywych stempli, które opieczętował w beczce. Podjął się również poszukiwania dzieł fałszerza, a wyłowione z obrotu antykwarycznego sfałszowane monety od roku 1872 oznaczał małym napisem FALSUS. Stemple Majnerta znajdują się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (Zbiór Emeryka Hutten-Czapskiego).

Oddawał też swoje umiejętności na rzecz spraw publicznych, m.in. wykonując portrety osób biorących udział w ówczesnych wydarzeniach polityczno-społecznych. Najbardziej znany jest zestaw portretów tzw. pięciu poległych w patriotycznej manifestacji 27 lutego 1861 roku na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Wszedł w skład Delegacji Miejskiej - komitetu powołanego w celu zapewnienia spokoju publicznego po manifestacji. Na jego zlecenie Henryk Pillati namalował także obraz poświęcony temu wydarzeniu. W latach 1862-1865 z powodu swojej działalności patriotycznej przebywał na zesłaniu w głębi Rosji.

W 1870 Karol Beyer otworzył pierwszą w Warszawie drukarnię światłodrukową, zamkniętą jednak w następnym roku przez zaborcę. W 1863 wzniósł na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ul. Królewskiej olbrzymią kamienicę z rotundą (architektem był Józef Orłowski), jako odpowiednik której wzniesiono później rotundę hotelu Bristol. Kamienica istniała do 1944 i do końca nazywana była przez warszawian "kamienicą Beyerowską". Jest m.in widoczna na fotografiach z pogrzebu Bolesława Prusa. Po 1945 nie została odbudowana.

Karol Beyer pasjonował się również numizmatyką i archeologią, był właścicielem cennego zbioru monet i autorem licznych publikacji. W 1856 w trakcie towarzyskiego spotkania w kamienicy zamieszkiwanej niegdyś przez Antoniego Magiera przy ulicy Piwnej w Warszawie, z inicjatywy Karola Beyera zawiązało się Warszawskie Towarzystwo Numizmatyczne.

Karol Beyer został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie.