Encyklopedia

Historia banknotów w Polsce

Początki polskich banknotów przypadają na czasy Powstania Kościuszkowskiego, które miało miejsce w 1794 roku. Pod wpływem ówczesnych doświadczeń amerykańskich i francuskich Tadeusz Kościuszko zdecydował się na takie właśnie finansowanie wysiłku zbrojnego. Banknoty kościuszkowskie nominowane były w złotych polskich. Po raz drugi banknoty pojawiły się w dziejach naszego kraju w okresie Księstwa Warszawskiego. W 1810 roku wprowadzono do obiegu banknoty o nominałach 1, 2 i 5 talarów.

W 1828 roku z inicjatywy ministra skarbu Królestwa Polskiego Ksawerego Druckiego-Lubeckiego powstał w Warszawie Bank Polski, który jeszcze przed wybuchem Powstania Listopadowego wyemitował serię banknotów nominowanych w złotych polskich (były to złote takie, jak w Polsce przedrozbiorowej, tzn. dzielące się na 30 groszy).

Podczas Powstania 1831 roku Bank emitował powstańczy banknot jednozłotowy, z godłem Polski i Litwy. Z powodu tego właśnie godła władze rosyjskie nie uznawały ważności tego banknotu po stłumieniu Powstania. Następnie Bank Polski emitował złote aż do 1841 roku, kiedy to Rosjanie wprowadzili w Królestwie Polskim ruble.

W latach 40-tych XIX wieku emitowane były banknoty Banku Polskiego w rublach z napisami dwujęzycznymi: polskim i rosyjskim. Podczas Powstania Styczniowego w latach 1863-4 władze powstańcze podjęły próbę emisji banknotów, która jednak nie wyszła poza fazę przygotowań.

Przez następne dekady, aż do I wojny światowej Polacy nie mieli własnych banknotów, a w poszczególnych zaborach były w obiegu pieniądze państw zaborczych. Bank Polski został w 1885 roku postawiony w stan likwidacji i w 1894 r. ostatecznie wcielony do Rosyjskiego Banku Państwa.

Po zajęciu Królestwa Polskiego w 1915 roku Niemcy stanęli przed problemem zorganizowania na tych terenach obiegu pieniężnego. Problem stał się jeszcze bardziej palący po uznaniu przez Niemcy i Austro-Węgry prawa Polski do niepodległości w listopadzie 1916 roku. W 1917 roku podjęła działalność Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, emitująca marki polskie.

W 1918 roku, po uzyskaniu pełnej niepodległości, władze polskie przejęły PKKP i nadal emitowały marki polskie. Traktowano to jako rozwiązanie przejściowe. Już w lutym 1919 roku Sejm przyjął ustawę stwierdzającą, że przyszła polska instytucja emisyjna będzie nosiła nazwę Bank Polski i będzie emitował złote. W oparciu o tę decyzję zamówiono druk banknotów złotowych w Szwajcarii. Dlatego możemy się spotkać z banknotami złotowymi datowanymi w 1919 roku. Nie oznacza to, że wówczas były one w obiegu. Weszły do obiegu dopiero w 1924 roku, po reformach Władysława Grabskiego, ale od 1919 roku leżały przygotowane w skarbcu PKKP.