Encyklopedia

Produkcja i światowe zasoby złota

Niemal całe złoto, które kiedykolwiek znaleziono, wciąż jest używane. Znajduje się w muzeach, świątyniach lub jest przechowywane w bankowych skarbcach jako rezerwa. Gdyby całe złoto odkryte przez ludzi zebrać w jednym miejscu, okazałoby się, że tworzy sześcian o boku 18 m, waży 147 tys. ton, a jego wartość stanowi nieco ponad 10% dochodów obywateli USA. Ocenia się, że w starożytności wydobyto około 10.000 ton złota.

W latach 1493-1600 jego produkcja wyniosła 6,9 ton, w okresie 1801-1850 wzrosła do 23,7 ton. W następnym pięćdziesięcioleciu wydobyto już 207,9 ton. Tak gwałtowny przyrost podaży nastąpił w wyniku odkrycia bogatych złóż w Kalifornii, Australii, na Alasce i w Afryce Południowej.

Po II wojnie światowej roczne wydobycie kształtować się na poziomie powyżej 1.000 ton. W 1968 r. wydobyto np. 1.450 ton złota, ale w 1999 r. 2.571 ton. W 2002 r. wydobycie było najniższe od 1995 r. i wynosiło 2.543 ton. Najważniejsze rejony wydobycia złota to Republika Południowej Afryki, Australia i Kanada. Geografia wydobycia złota w okresie powojennym niewiele się zmieniła, ale różnice w udziale poszczególnych państw są znaczne. Głównymi producentami złota w 1999 r. były: Republika Południowej Afryki (17%), Stany Zjednoczone (13%), Australia (12%), Kanada (6%), Chiny (6,0%), Indonezja (6,0%), Rosja (5%) i Peru (5%). Łącznie na kraje te przypada 70% światowej produkcji (wykres 1). Największym złożem złota na świecie po stu latach eksploatacji pozostaje Witwatersrand w Republice Południowej Afryki. Udział RPA w światowej produkcji w latach powojennych szybko się obniżał. W 1968 r. wynosił 67%, a w 1999 r. tylko 17%.

Ten spadek nie wynika z ograniczenia produkcji w RPA, lecz bardzo szybkiego wzrostu wydobycia w innych państwach. Wśród wymienionych krajów szczególna pozycję zajmują Stany Zjednoczone, które są nie tylko producentem, ale również importerem złota, a przy tym potentatem w dziedzinie jubilerstwa. Pozostałe kraje są przede wszystkim producentami. Awans Stanów Zjednoczonych wynika też z faktu, że w USA 84% złota jest wydobywane w kopalniach odkrywkowych, podczas gdy na przykład w Kanadzie 90% wydobycia pochodzi z kopalń podziemnych.

Łączne światowe zasoby złota, obejmujące biżuterię, złoto jako składnik rezerw oficjalnych banków centralnych, prywatne inwestycje (monety, sztaby) oraz złoto wykorzystywane do innych celów, wynosiły na koniec listopada 2002 r. 147 tys. ton. Blisko połowa światowych zasobów złota to biżuteria, a około 1/4 stanowi złoto rezerwowe banków centralnych (tabela 1). Zasoby złota były zawsze skoncentrowane w niewielu państwach. Biorąc pod uwagę złoto rezerwowe, w bankach centralnych dziesięciu państw znajduje się obecnie około 70% zasobów złota tej kategorii (tabela 2).

Największy udziały mają Stany Zjednoczone (25,2%). Stan posiadania USA i innych państw istotnie się zmieniał. W Stanach Zjednoczonych wielkość złota wzrosła gwałtownie po I wojnie światowej. W następnych latach złoto napływało do tego kraju, ponieważ obawiano się wybuchu kolejnej wojny, a także w czasie samej wojny. Dostawy wojenne i powojenna odbudowa Europy spowodowały, że prawie całe zasoby złota monetarnego Europy zasiliły skarbiec Stanów Zjednoczonych. W rezultacie o ile na początku lat 30. USA dysponowały około 12.000 ton złota, o tyle po drugiej wojnie światowej zasoby te wzrosły do około 22.000 ton. W następnych latach rezerwy państwowe złota istotnie się zmniejszyły. W 1949 r. Stany Zjednoczone miały 69% światowych zasobów złota, w 1958 r. - 52%, a w 1968 r. tylko 27%. Inaczej wyglądała sytuacja w Europie.

W 1950 r. rezerwy złota w krajach Europy Zachodniej wynosiły 3.500 ton i do połowy lat 60. wzrosły czterokrotnie. Dużo złota posiadała Francja, mimo że po przegranej wojnie w 1870 r. zapłaciła Niemcom olbrzymią kontrybucję w postaci 1.912 ton złota. Z posiadanych przed II wojną światową 4.000 ton po wojnie pozostało tylko 500, ale stan posiadania wzrósł w 1980 r. do 2.546 ton, a obecnie Francja posiada 3.024,6 ton i w związku z tym w Europie ustępuje tylko Niemcom (3.445,8 ton). Japonia po wojnie posiadała tylko 2 tony złota. Obecnie powiększyła swoje zasoby do 765,2 ton. Duży udział w światowych zasobach mają także Włochy (7,6%) i Szwajcaria (6,1%).