Encyklopedia

Błędodruki na banknotach

Nie zawsze brak elementu na banknocie lub ewidentne pomyłki w druku dyskwalifikują go jako pieniądz. Często drobne "niedoróbki", pomyłki lub nawet użycie innych niż we wzorcu kolorów farb drukarskich nie mają wpływu na autentyczność pieniędzy.

Banknoty, nim opuszczą drukarnię i trafią do obiegu, są kawałkami zwykłego papieru. I choć kryteria oceny są niezwykle surowe, czasami mimo licznych kontroli do naszych rąk trafiają banknoty z błędami drukarskimi, zwane błędodrukami.

Do druku banknotów stosuje się przeważnie trzy techniki:

• pierwsza i najważniejsza z nich to druk wklęsły, zwany wgłębionym lub stalorytniczym, stosowany przy nanoszeniu głównych rysunków, oznaczenia nominału i ozdobników.

Przy druku wklęsłym formą drukującą są części wgłębione na kliszy. Farbę nakłada się na całą kliszę i następnie wtłacza do wgłębień. Po nałożeniu farby, specjalny nóż (zwany raklem) zbiera jej nadmiar z powierzchni niedrukującej. W czasie drukowania papier przylegający do wgłębień wchłania farbę. Nadruk staje się wypukły, powstaje efekt trójwymiarowości. W dotyku elementy naniesione techniką stalorytniczą są szorstkie i chropowate.

• druga to druk wypukły zwany typograficznym.

Jest to najstarsza technika druku, stosowana w banknotach przy nanoszeniu oznaczeń serii i numeracji, stempli oraz czasami tła. Przy wykorzystywaniu tej techniki część kliszy jest wypukła. Może to być czcionka, stempel, pieczątka lub numerator. Wałek nakłada farbę na wypukłe części drukujące. Pod wpływem nacisku tworzą się na papierze wklęsłości. Nadmiar farby wyciśnięty spod nich, zatrzymując się na krawędzi, kreśli obwódki.

• trzecia technika to druk płaski, tzw. offsetowy, stosowany do nadania kolorystyki.

Druk ten polega na wykorzystaniu zjawiska fizykochemicznego oddzielania wody od tłuszczu. Miejsca drukujące i niedrukujące znajdują się, przy zastosowaniu tej metody, na jednym poziomie. Rysunek wykonywany jest na kliszy tuszem. Następnie kliszę zwilża się wodą, która zatrzymuje się w miejscach niedrukujących, nienatłuszczonych. Papier nałożony na tak przygotowaną kliszę wchłania farbę z miejsc niepokrytych wodą. Każda z wymienionych metod druku stanowi odrębny proces technologiczny, polegający na nałożeniu farby na formę drukarską i przeniesieniu jej jako odbitki na papier.

Banknoty zawsze drukowane są w arkuszach o określonej liczbie sztuk. Stąd powstałe błędy drukarskie najczęściej dotyczą wszystkich banknotów w arkuszu.

Ciekawe są okoliczności powstawania i rodzaje błędów drukarskich. Pomyłki nie są zamierzone. Najczęściej wynikają z nieuwagi lub niedociągnięć obsługi, wady urządzenia drukującego lub nieprawidłowych procesów technologicznych w trakcie druku. Nawet nadzwyczajne, wielokrotne kontrole nie są w stanie zapobiec pojawianiu się błędów. I choć kontrole są bardzo wnikliwe, czasami banknoty zawierające błędy drukarskie trafiają do obiegu. „Wyłapane” przez fachowców zyskują status banknotów kolekcjonerskich, których wartość rynkowa niejednokrotnie znacznie przewyższa nominalną.

Błędy nie pojawiają się wyłącznie w trakcie druku. Zdarzają się przypadki, że przy niedokładnym ustawieniu gilotyny, w trakcie cięcia mogą przesunąć się marginesy banknotu.

Błędy drukarskie na banknotach należą do rzadkości. Zdarza się jednak, że do naszych rąk trafia wybrakowany banknot. Mamy wówczas dwie możliwości: albo oddać taki pieniądz do banku i otrzymać jego równowartość w prawidłowo wydrukowanych banknotach albo zatrzymać błędodruk jako ciekawy eksponat. Tak czy inaczej, kiedy w Państwa rękach pojawi się autentyczny banknot z pomyłkami drukarskimi, nie należy wpadać w panikę, nawet jeśli jest to wysoki nominał.