Encyklopedia

Gradacja stanów zachowania wg katalogów amerykańskich

Polska skala zachowania monet została scharakteryzowana przez Edmunda Kopickiego w „Katalogu podstawowych typów monet i banknotów Polski oraz ziem historycznie z Polską związanych”, tom IX, część 4, Warszawa 1989, s. 377-378. Nawiązuje ona do skali amerykańskiej. Jest nadal aktualna, jednak wymagała niewielkich korekt. Wykorzystane zostały także propozycje Jerzego Chałupskiego.

stan I - STAN MENNICZY (SM) – stan menniczy dotyczy monet, które nigdy nie były używane jako środek płatniczy i nie noszą żadnych śladów użytkowania. Nie mają żadnych defektów, zarysowań i śladów czyszczenia.

stan II – ZNAKOMITY (ZN) - dotyczy monet z nieznacznymi uszkodzeniami powstałymi w mennicy w trakcie produkcji lub w czasie transportu, mogą to być także monety przeznaczone do obiegu, lecz wycofane z niego przed pojawieniem się charakterystycznych wytarć lub zarysowań. Powinien być widoczny połysk stempla.

stan III - BARDZO PIĘKNY (BP) - dotyczy monet z nieznacznymi śladami zużycia w obiegu, lekkimi wytarciami wyższych partii reliefu, drobnymi rysami, małymi skaleczeniami brzegu monety.

stan IV - PIĘKNY (P) - dotyczy monet z dość znacznymi śladami zużycia, które nie mają jednak wpływu na czytelność konturów rysunku. Legendy powinny być w pełni czytelne.

stan V - BARDZO DOBRY (BD) - dotyczy monet z bardzo znacznym zużyciem. Pojedyncze litery legendy i niektóre detale rysunku nieczytelne. Nadal można określić monetę, jednak niektórych danych nie można już odczytać. Data może już nie być czytelna, bądź jej część. Znak mennicy może nie być już rozpoznawalny.

stan VI - DOBRY (DB) - dotyczy monet, na których znaczna część rysunku i legendy jest nieczytelna, nie można odczytać legendy (poza jej zarysem); Można określić monetę na podstawie doświadczenia i porównywania z literaturą przedmiotu, także wagi, średnicy, metalu oraz kontekstu znaleziska (w przypadku znalezisk archeologicznych).

stan VII - ZŁY – (Z) - dotyczy monet, których stan uniemożliwia ich jednoznaczną identyfikację. 
Zaprezentowana skala jest uniwersalna i dotyczy monet od starożytności do współczesności.

W praktyce aukcyjnej nie występują monety w gorszym niż III stanie zachowania. Sporadycznie oferuje się numizmaty w gorszych stanach (IV i V), ale dotyczy to największych rzadkości, np. podskarbiówek. Skala bardziej nadaje się do określania stanu zachowania monet współczesnych, bitych mechanicznie. Sztywne zastosowanie jej w stosunku do monet XVII w.,, bądź średniowiecznych mogłoby powodować, że określenia stanu takich monet drastycznie byłyby zaniżone.