Encyklopedia

Historia waluty Izraela

Izrael (Medinat Yisra’el – heb) – starożytne państwo Bliskiego Wschodu (dawna Palestyna). Niepodległe państwo izraelskie zostało proklamowane przez Dawida Ben Guriona w 1948 r. Do 31 grudnia 1959 r. obowiązywał funt izraelski równy 1000 prutot zwany mils.

Obecną jednostką pieniężną jest 1 szekel – 100 nowych agorot.

W starożytności funkcjonowała jednostka pieniężna zwana syklem, co oznaczało ciężar. W języku asyryjskim i hebrajskim kojarzono ją z miarą wagi i liczeniem. Osoba ważąca szlachetny metal lub monety sprawdzała ich próbę oraz to, czy podczas przycinania brzegów nie ma oszustwa.

Stary Testament wielokrotnie odwołuje się do ludności, aby nie oszukiwała używając fałszywych odważników i miar, słowami: „Obrzydła dla Pana waga fałszywa, upodobnieniem Jego ciężar właściwy (Księga Przysłów 11,1). Za czasów Starego Testamentu, przed pojawieniem się monet, rozliczano się w naturze.
– „Waga i szala to sprawa Pana; Jego dzieło – ciężarki w worku” (Księga Przysłów 16,11). I tak Abraham odważył niegdyś Efronowi syklów srebra pierwszej jakości na zakup pola i groty, w której została pochowana jego pierwsza małżonka Sara.

Osoby mieszkające daleko od Jerozolimy, a mające obowiązek złożyć daninę kapłanowi, zabierały ze sobą pieniądze, aby po przybyciu na miejsce zakupić produkty rolne. Dziesiątą ich część przeznaczano na rzecz lewitów (kapłanów), którzy jedną dziesiątą tej daniny pokrywali koszty kultu. Zgodnie z obowiązującym prawem kapłani, nie mający posiadłości ziemskich, nie zajmowali się działalnością gospodarczą, poświęcając czas wyłącznie kultowi.

Pierwszymi monetami, jakimi posługiwano się w Palestynie, były tzw. darejki, złote monety króla Królów Dariusza. Po powrocie z niewoli babilońskiej kraj został zalany najróżniejszymi monetami państw sąsiednich. W obiegu były drachmy z Grecji, asy i denary z Rzymu, miny od Fenicjan i własne sykle. W okresie panowania Rzymu rozliczano się głównie w monecie rzymskiej. Około 150 r. p.n.e. pokazały się monety żydowskie, które bito z brązu lub miedzi. Umieszczano na nich symbole żydowskie: owoc drzewa cedrowego lub liść palmy – etrog i lulaw, używane w czasie uroczystości w Świątyni. Dodawano napis „Wybawienie Syjonu” lub „Arcykapłan i gmina”. Monety Żydowskie poza motywami roślinnymi i symbolami nie mogły posiadać wizerunków ludzkich ani obrazów zwierząt, gdyż werset Świętej Księgi podawał: „Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko”. Nawet sam król Herod nie ośmielił się poza podaniem swojego nazwiska umieścić na monecie własnego wizerunku.

Krzyżowcy w czasie swych wypraw w XII w. bili tzw. monety jerozolimskie z rysunkami dwóch budowli: bazyliki Grobu Pańskiego oraz zamku zwanego Wieżą Dawida. Inną odmianą monety emisji 1187 r. był rysunek Grobu Pańskiego. W XIII w. w Akkonie bito monety zwane saracenami, będące wiernym naśladownictwem muzułmańskich dinarów z napisami w języku arabskim. Wcześniej krzyżowcy bili przez pewien czas monety dinarowe z napisami o treści muzułmańskiej, odnoszącymi się do Allacha i Koranu, mając na względzie korzyści gospodarcze.