Encyklopedia

Historia waluty szwedzkiej

Szwecja wg Tacyta - pierwszy lud po drugiej stronie Bałtyku zwany Suiones. Od 1873 r. szwedzkim pieniądzem jest korona, dzieląca się na 100 őre. Taką samą walutę posiada Dania, a miała ją Norwegia. Do 1809 r. tej waluty używała Finlandia, należąca do terytorium Szwecji.

Przez długie wieki wymiana towarowa stanowiła podstawę rozliczania się ludności między sobą oraz z innymi państwami. Początkowo częściowo samowystarczalne były gospodarstwa chłopskie. Wyrabiane w nadmiarze podstawowe produkty, takie jak: narzędzia rolnicze, odzież, obuwie, sprzęty, z czasem stawały się przedmiotem wymiany – towar za towar. Nieraz wymiana odbywała się za pośrednictwem trzeciego towaru – masło za żelazo, żelazo za ryby.

Podstawą utrzymania elit rządzących krajem były daniny z bydła, mięsa, masła, ryb, zboża, chmielu, płótna i wełny, składane przez poddanych w określonych terminach. Część produktów przeznaczano na domowe potrzeby, nadwyżkę wymieniano na produkty krajowe i zagraniczne. Wymiana towarowa sięgała około 2000 lat p.n.e., o czym świadczą siekiery wykonywane z miedzi, wydobywanej na Węgrzech. Około 150 w. p.n.e. na obszarze Szwecji znajdowały się przedmioty wykonane z brązu (stop miedzi i cyny), który był wówczas nieznany na świecie. Brąz sprowadzano z Wysp Brytyjskich i okolic naddunajskich w zamian za futra, paciorki z bursztynu, niewolników.

W pierwszych wiekach nowej ery podstawowym przedmiotem wymiany oprócz futer były konie i bydło. W zamian za nie otrzymywano broń, ołów, srebro, złoto, artykuły zdobnicze, a także niewolników. Pośredniczący w wymianie Frankowie dostarczali: ceramikę, szkło, wino, sól i narzędzia, w zamian za futra dla krajów wschodnich. Jeszcze na początku XVII w. główną formę rozliczeń pieniężnych stanowiła wymiana towarowa. W dawnych wiekach rozliczenia odbywały się również w pieniądzu. Świadczą o tym duże ilości monet arabskich spotykane na terenie Gotlandii i w Upplandzie (handel z kalifatem bagdadzkim). Bicie własnej monety, choć stanowiącej margines rozliczeń, a zaprzestane za czasów następcy Olafa Skőtkonunga, wznowione zostało pod koniec XII w. Monety były wykonane techniką brakterową, polegającą na zastąpieniu dotychczasowej metody tłoczenia dwustronnego przy pomocy dwóch stempli, jednym stemplem rysunku wklęsłego na rewersie.

Dla nadania łaski szczęścia monety przeważnie opatrywano wizerunkami rzymskich bogów. Ciekawostką jest fakt posiadania przez Szwecję, za rządów królowej Krystyny (1632-1654), największych na świecie monet. Bite były z miedzi, ich przeciętna waga wynosiła 2 kg, dochodząc czasami do 19 kg i miały kształt prostokąta. W rozliczeniach (dla wygody), w zastępstwie ciężkich płyt monetarnych, posługiwano się pieniądzem papierowym w formie czeku.

W okresie kilkunastoletniej wojny z Rosją rząd szwedzki, znajdując się w tragicznej sytuacji finansowej, emitował bilety państwowe i żetony talarowe (1715-1718), wymieniając je po wojnie na srebro. W 1790 r. pojawiły się w Szwecji banknoty wykonane na jedwabiu z napisem „wartość w srebrze”. Reforma walutowa z 1803 r. nie dała większych efektów, a wojna z Rosją przyniosła poważną inflację. Doprowadziło to do ograniczenia wymiany banknotów na srebro. Problemy finansowe państwa na początku XIX w. tak dalece skomplikowały życie Szwedów, że zakazano wszelkiego importu artykułów konsumpcyjnych i eksportu surowców oraz półfabrykatów.
Kolejna próba reformy walutowej za czasów Karola Jana (1817-1818), mająca na celu ograniczenie ilości środków pieniężnych na rynku, również nie przyniosła efektu, z uwagi na brak poparcia stanów szwedzkich. Szwecja, będąc dwukrotnie w ciężkiej sytuacji gospodarczej, miała okazję zetknąć się z systemem kartkowym. Pod koniec 1916 r. system ten objął cukier i chleb, a nieco później tłuszcze i kawę. Po raz drugi, w 1940 r., system kartkowy obejmował chleb, cukier, herbatę, kawę, mąką i tłuszcze jadalne, a od 1941 r. także mięso. W 1941 r. włączono do niego tkaniny i odzież, a w 1943 r. obuwie.

Najnowsze emisje banknotów szwedzkich mają podobne zabezpieczenia papieru, co banknoty euro. Kinegram oraz znak recto/verso (dwustronne uzupełnianie elementu graficznego – cyfra nominału) są tego samego rodzaju. Kinegram o charakterze wielopostaciowym (zwłaszcza zmiana wielokrotna rysunku w zależności od kąta spojrzenia) daje wysoką gwarancję zabezpieczenia przed fałszerstwem.