Encyklopedia

Historia waluty irańskiej

Nazwa Iran (na zdjęciu obok godło Iranu) pochodzi od starożytnego przymiotnika "Ariana (w irańskim języku pehlevi). Do 1935 r. nazwą urzędową kraju była Persja.

Jednostką pieniężną obecnie jest 1 Rials = 100 dinares, 1 Toman = 10 rials.

Dynastia perska Achemenidów władająca krainą od VII w. p.n.e., podbiwszy Lidię, przejęła wiele obyczajów tego państwa. Również rozpowszechniła na swoim terytorium monety Lidii z lwem i bykiem. Monarchia Perska dopiero w 100 lat po Lidii i Eginie, za panowania Króla Dariusza I (521-486 p.n.e.) zaczęła bić własną monetę, opierając się na systemie monetarnym zdetronizowanego króla Lidii Krezusa. Przetrwał on do czasów upadku monarchii tj. do śmierci króla Dariusza III w 330 r. p.n.e.

Król Dariusz I oraz jego następcy ustalili zasadę, że  bicia monet może dokonywać jedynie mennica królewska, a mieszkańcy państwa i podbita ludność mają obowiązek posługiwać się monetami państwa. Król perski zezwalał podbitym państwom na bicie monet ze srebra z wyjątkiem monet ze złota. Dawne tereny Lidii mogły w dalszym ciągu bić monety ze złota lub elektronu (naturalna mieszanina złota ze srebrem).

Na monetach kolejnej dynastii Sassanidów założonej w 222 r. p.n.e. król, traktowany jako przedstawiciel Bóstwa na ziemi, był umieszczany z atrybutami władcy, które miały podkreślić sakralny charakter jego władzy. Na niektórych monetach zaczęto umieszczać wyznaczniki czasu w postaci tzw. indykcji, tj. kolejnego roku panowania władcy. W okresie hellenistycznym (334-30 p.n.e.) w Persji w użyciu była drachma, która przeniknęła z Grecji, a następnie w okresie średniowiecza przeszła do terminologii arabskiej w formie "dirhema", jako nazwa monety srebrnej w większości krajów muzułmańskich. Drachma to garść obejmująca 6 oboli (oboles), tj. 6 prętów metalowych. Obol był wówczas podstawową jednostką pieniężną. W drugiej połowie XIII w. na podbitych przez Mongołów terenach Persji, obok inskrypcji (napisu rytego), pojawiają się wyobrażenia zwierząt np. barana, lwa, konia, psa, ptaka, tygrysa. Pierwsze banknoty perskie o nazwie waluty toman, emitował Cesarski Bank Perski od 1890 r.

W czasie I wojny światowej Persja była terenem walk wojsk brytyjskich, rosyjskich oraz niemieckich. Aby zapobiec połączeniu sił brytyjskich z rosyjskimi, niemiecka armia razem z turecką okupowały mały region w Persji. Niemieckie jednostki działające na tym terenie wprowadziły niemiecką walutę będącą odpowiednikiem lokalnych nominałów. Po wojnie niewykorzystane banknoty zostały zmagazynowane, a kilka lat później większość zniszczyła się w pożarze. Niektóre banknoty można spotkać z opalonymi krawędziami. W 1921 r. przewrót wojskowy wyniósł do władzy oficera Rezę Chana, który po obaleniu dynastii Kadżarów ogłosił się szachem, przybierając imię Reza Szah Pahlawi. Na banknotach zaczęto umieszczać portrety Szacha, a z czasem jego syna.

Po islamskiej rewolucji w latach 1978–1979, rząd irański używał numerowanych przedruków istniejących zapasów niewydanych pieniędzy papierowych, na których zadrukowywał portrety Szacha Iranu. Portrety były zadrukowywane ośmioma rodzajami arabskich wzorów w różnych stylach. Niektórzy obywatele usuwali również portret szacha na własną rękę, np. poprzez wymazywanie lub zakreślanie znakiem "x". Zadrukowywanie banknotów było tymczasową formą nowego pieniądza i miało na celu przyniesienie ujmy i hańby szachowi. Tym samym stanowiło reklamę i zawierzenie nowej Republice.

Na  obecnych banknotach emisji Centralnego Banku Islamskiej Republiki Iranu widnieje portret przywódcy opozycji muzułmańskiej ajatollaha Chomejni i motywy arabskie. Kliknij link poniżej i zobacz je na stronach internetowych banku centralnego Iranu.