Encyklopedia

Monety bite

Najpopularniejszą metodą produkcji monet jest wybijanie wizerunku uderzeniem młotka po jednej lub obydwu stronach kawałka metalu za pomocą jednego lub dwóch stempli. Sposób ten wynaleziono w czasach starożytnych, lecz w zmodernizowanej formie używa się go do dziś. Metalowa płytka, na której umieszcza się rysunek, była początkowo odlewana w niewielkiej sztancy. Potomkowie kolonizatorów hiszpańskich z Ameryki Łacińskiej, od Meksyku (1600) do Argentyny (1824) odlewali srebro w formie sztabek, które następnie cięto na płaskie blaszki o ciężarze z grubsza odpowiadającym wadze monet. Metal następnie rozgrzewano i zgniatano pomiędzy stemplami. Spośród ówczesnego bilonu jedynie monety wyprodukowane w Limie w roku 1688 były przyzwoitej jakości. Niestarannie wykonane egzemplarze słynnych monet "ósemek" znane są w krajach anglosaskich pod nazwą cobs, pochodzącą od hiszpańskiego cobo de barra, czyli ucinać ze sztaby.

Metoda produkcji monet opracowana w średniowiecznej Europie polegała na rozbijaniu młotkiem arkusza srebra lub złota aż do osiągnięcia pożądanej grubości. Następnie za pomocą potężnych urządzeń tnących wycinano z niego okrągłe płytki. Uzyskane krążki starannie przycinano. Gdy ich waga odpowiadała wzorcowi, ręcznie wybijano rysunki, przez wieki stosując prawie taką samą technikę. Resztki metalu uważnie zbierano do ponownego wykorzystania. Grecy zasłynęli między innymi z umiejętności rzeźbienia rysunków na stemplach menniczych. Najbardziej charakterystyczną cechą produkowanych przez nich monet była wysokość rysunku na awersie. Wiele postaci na srebrnych tetradrachmach z piątego i czwartego wieku p.n.e. przedstawiono nadzwyczaj realistycznie i niemal trójwymiarowo. Z kolei pieniądze rzymskie cechowała płaskość rysunku i starannie opracowana legenda (inskrypcje wzdłuż brzegów monety). Sztuka produkcji monet podupadła w średniowieczu. Technika rycia wklęsłego, doskonalona przez Greków i Rzymian, praktycznie zanikła. Średniowieczne monety europejskie rzadko kiedy przedstawiały realistyczne portrety. Wizerunki ludzi stały się niewyraźne, ich stylistyka często graniczyła z karykaturą. Kontury rysunków, symbole i inskrypcje nanoszono na stemple za pomocą rozmaitych dłutek, którymi żłobiono kropki, kliny i linie faliste. Projekty i wykonanie rysunków na sztancach zaczęto doskonalić dopiero w renesansie. Technika opracowana przez starożytnych Rzymian powróciła do łask w XV wieku, przeszło tysiąc lat po odejściu w zapomnienie. Do XIX wieku jakość monet w dużym stopniu zależała od umiejętności grawera odpowiedzialnego za wycinanie rysunków i liter na stemplach. Każda sztanca powstawała oddzielnie, stąd na seriach monet z tamtego okresu można zauważyć wiele mniej lub bardziej subtelnych różnic.
 
W latach 20. XIX wieku dokonano znacznego postępu w technice produkcji bilonu. Collas z Paryża wynalazł urządzenie redukujące, które wyeliminowało potrzebę pracochłonnego rycia ręcznego. Z kolei produkcja stempli została zrewolucjonizowana przez nową metodę chemicznego utwardzania stali.