Encyklopedia

Czacki Tadeusz

Tadeusz Czacki herbu Świnka (ur. 28 sierpnia 1765 w Porycku na Wołyniu, zm. 8 lutego 1813 w Dubnie na Wołyniu) – działacz oświatowy i gospodarczy, pedagog, historyk, bibliofil, numizmatyk, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 Maja, współzałożyciel warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, twórca Biblioteki Poryckiej (liczącej 1558 wol. rpsów, ponad 8500 tomów dzieł pol., 3-4 tys. obcych i ok. 20 tys. broszur), główny organizator Liceum Krzemienieckiego zwanego Atenami Wołyńskimi.

Karierę zawodową rozpoczął w sądzie nadwornym w Warszawie jako praktykant. Następnie działał w Komisji Kruszcowej i Komisji Skarbu. W 1786 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława. Napisał wiele artykułów dotyczących handlu Polski. W 1802 r. założył krótko istniejące towarzystwo żeglugowe "Czacki, Drzewiecki i spółka" funkcjonujące w Odessie. Zapoczątkował opracowanie dokładnej hydrograficznej mapy Polski i Litwy.

W 1803 roku, w związku z przyznaniem autonomii szkolnictwu polskiemu na Litwie i Rusi, Czacki został mianowany wizytatorem szkół guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Poświęcił się pracy na rzecz szkolnictwa. Zawarł znajomość z K.C. Mrongowiuszem - rezultatem tej znajomości były starania Czackiego w 1805 r. o sprowadzenie Mrongowiusza do Krzemieńca na bibliotekarza i nauczyciela.

W roku 1791 wizytował Wawel, gdzie otworzył groby królewskie (m.in. Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta) zabierając z nich cenne pamiątki, i dokonał spisu klejnotów znajdujących się w skarbcu królewskim.

Od 1792 żonaty z Barbarą Dembińską z Dembian herbu Rawicz. Mieli troje dzieci.