	Historia amerykańskiego mennictwa nie jest zbyt długa, jednak mimo to obfituje w rzadkie rarytasy. Dodatkową „atrakcją” dla zbieraczy jest fakt, iż amerykańskie monety nigdy nie tracą swojej wartości nominalnej, czyli np. dziesięciocentówka z 1792 roku zachowuje swoją wartość nominalną (tj. 10 centów) do dzisiaj. Naturalnie w praktyce szanse trafienia na taki okaz wśród monet wydanych jako reszta przez automat do coca-coli są równe niemal zeru, to mimo to (jeśli wierzyć opowieściom z amerykańskich forów internetowych) nieraz trafiają się w obiegu monety sprzed ponad 100 lat. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się nieco dokładniej historii amerykańskiej centówki.

	Przed omówieniem historii amerykańskiego centa, warto wspomnieć o monetach półcentowych, które tak naprawdę stanowią najdrobniejszą monetę USA. Monety te produkowane w latach 1793-1857, wykonane były z czystej miedzi. Moneta z pierwszych trzech lat bicia była odrobinę masywniejsza niż późniejsze egzemplarze (zmiana z 6,7 grama na 5,4 grama). Średnica oscylowała w granicach 22 – 23,5 mm. Rant większości roczników jest gładki, znane są jednak wariacje z napisem na rancie (tylko pierwszy rok bicia, napis: „TWO HUNDRED FOR A DOLLAR”). Monety bite były w mennicy w Filadelfii, bez znaku menniczego. Co ciekawe, w II połowie lat 30. XIX wieku rząd USA wstrzymał na kilka lat masową produkcję niniejszej monety. Zapotrzebowanie na drobną monetę było jednak tak duże, że niektórzy biznesmeni prywatnie inicjowali bicie własnych żetonów (token) o wartości półcentówki.



	Monety jednocentowe w początkowych dekadach bicia były znacznie większe niż dzisiejsze centy. Egzemplarze bite w latach 1793-1857 są zwane „dużymi centami” (large cents- ang.). Monety te, podobnie jak półcentówki bite były z czystej miedzi, miały średnicę ok. 27-29 mm. Waga stanowiła dwukrotność półcentówki. Monety bite były niemal każdego roku, wyjątkiem był 1815, kiedy to USA borykały się z problemami braku miedzi. Centówka z 1793 roku (z motywem łańcuchów, tzw. „chain cent”) była oficjalnie pierwszą monetą wyprodukowaną przez Stany Zjednoczone. Obecny na monecie motyw łańcucha, składającego się z 15 ogniw, symbolizował 15 ówczesnych stanów, które wchodziły w skład USA. Większość egzemplarzy ma ozdobny rant, jednak pierwsza, dość ograniczona transza monet z tego roku posiada napis: „UNITED STATES OF AMERI.”. Charakterystyczny brak pełnego napisu spowodowany jest złym wymierzeniem miejsca przez grawera (stemple wykonywane były wówczas ręcznie). Pojawienie się centów o takim wzorze nie zostało zbyt ciepło przyjęte przez opinię publiczna. Niejednokrotnie prasa podnosiła zarzut, iż łańcuch na monecie bardziej symbolizuje niewolnictwo, aniżeli zjednoczenie.

	Kolejny rok to zmiana wizerunku centa (tzw. „wreath cent”). Ta moneta również bita była w ciągu tylko jednego roku. Okalający napis „ONE CENT” łańcuch został usunięty i zastąpiony wieńcem. W dolnej części monety pozostawiono ułamkowe wyrażenie „1/100”. Istnieje rzadka odmiana monety z charakterystycznym wystającym liściem truskawki tuż nad datą. Znane są tylko cztery egzemplarze tej wariacji i wszystkie posiadają ślady długotrwałego obiegu. W 2004 roku jeden egzemplarz sprzedano na aukcji za 414 tysięcy dolarów.

	Lata 1793-96 to okres bicia centów z wizerunkiem personifikacji wolności (Liberty) z czapką. Czapka była podkreśleniem idei wolności, symbolizowała ją bowiem w czasach starożytnych. Nowy wizerunek spowodowany był kolejnym chłodnym przyjęciem centa, tym razem z wieńcem. W końcowym okresie produkcji tych monet zrezygnowano z napisu na rancie. W latach 1796-1807 zrezygnowano jednak z wizerunku czapki oraz zmieniono nieco wizerunek Liberty. Są to monety z tzw. „draped bust” – uwydatnionym biustem kobiety z „falującą” tkaniną. W latach 1808-1814 ponownie zmieniono wizerunek Liberty, na tzw. „klasyczny” („classic head”) z przepaską z napisem „LIBERTY” na głowie. Jakość kruszcu do produkcji centów w tych latach była lepsza niż w latach poprzednich, co powodowało szybsze korodowanie monet (większa zawartość czystej miedzi). Z tego powodu egzemplarze tej partii centów ogradowane jako mennicze osiągają dość duże kwoty.



	1816-1857 to lata produkcji centów o kolejnym wizerunku Liberty, tym razem była to tzw. Głowa z diademem („coronet head”). Pewnym przełomem w okresie bicia tych monet jest rok 1835, kiedy to pod presją opinii publicznej nieco zmieniono twarz kobiety na młodszą. Pewną ciekawostkę stanowią egzemplarze wybite z rokiem 1868 w bronzie oraz miedzioniklu. Stanowią one efekt prywatnej inicjatywy jednego z pracowników mennicy, celem późniejszej sprzedaży kolekcjonerom. Lata 1856-1858 to okres produkcji tym razem już miedzioniklowych małych centów z wizerunkiem lecącego orła, zaczerpniętym z tzw. dolarów Gobrechta. Od roku 1859 do 1909 bito małe miedziane centówki z wizerunkiem głowy Indianina. Od 1909 roku natomiast bite są centówki z wizerunkiem prezydenta Abrahama Lincolna. Moneta ta, ulegając niekiedy pewnym zmianom (głównie rewersu) bita jest w USA do dziś.



	Zdjęcia: numista.com
	Autor: Marcin Redo
	2012-12-26