Jednym z najpopularniejszych globalnych środków płatniczych XVIII i XIX wieku jest talar Marii Teresy, słynnej władczyni Austrii, Węgier i Czech. Maria Teresa panowała w latach 1740 – 1780 i początkowo to właśnie w tym okresie bito owe talary, głównie na potrzeby imperium austriackiego. Stanowił on podstawową jednostkę rozliczeniową w handlu lewantyńskim (z dzisiejszą Turcją oraz Syrią). Już w XVIII wieku zatem ta właśnie moneta stała się najpopularniejszym srebrnym pieniądzem w świecie arabskim.

Po śmierci Marii Teresy, nowy władca – Józef II nakazał kontynuować bicie talarów swojej matki. Decyzja ta podyktowana była względami praktycznymi – Austrii zależało bowiem na utrzymaniu płynności pieniądza w handlu międzynarodowym, a gwarantem tejże był świetnie już w owym czasie rozpoznawalny talar z wizerunkiem Marii Teresy. Świat arabski stanowił bowiem dość specyficzny rynek, gdzie trudno było zyskać w krótkim czasie przychylność i akceptację nowego, europejskiego pieniądza. Po śmierci władczyni zaczął się okres „nowego bicia” monet z jej wizerunkiem. Po roku 1780 Austriacy bili te monety w mennicy wiedeńskiej, z niezmienioną datą „1780”.

Talar Marii Teresy, Węgry, 1741 r. 51. aukcja Warszawskiego Centrum Numizmatycznego

Niekiedy w literaturze przy studiowaniu dość ogólnych opisów, można spotkać się z tezą, iż talar Marii Teresy bity jest z niezmienionym wizerunkiem nieprzerwanie od 1780 roku. Nie jest to jednak w całości prawda, ponieważ o „niezmienności” tegoż wizerunku mówić możemy praktycznie od II połowy XIX wieku. Monety bite do tego czasu (w Austrii, Czechach i Italii) można stosunkowo łatwo przypisać do danego okresu oraz miejsca, w którym powstały. Z racji iż monety bito na bardzo dużą skalę, w większości mennic było wiele stempli używanych do bicia talarów.

Głównymi detalami, pozwalającymi na przypisanie monety do danej mennicy i okresu historycznego są: broszka spinająca odzienie władczyni, tarcza w centralnej części herbu państwa (na brzuchu orła), sygnatura pod wizerunkiem Marii Teresy, obecność różnych znaków po dacie (lub ich brak), czcionki cyfr w dacie, kształt i liczba piór w ogonie orła (detal pomocny przy rozróżnieniu okresów bicia monet tuż po śmierci władczyni), itd. Oryginalne bicie z 1780 roku ma na rewersie napis „AUST.DUX”, podczas gdy egzemplarze „nowego bicia” mają zmieniony napis „AVST.DVX”, znak „X” po dacie jest większy, różni się również znacznie forma cyfry „7” w dacie. Nowe bicie do roku 1850 posiada zmienione inicjały „I.C.-F.A.” zamiast „S.F.”.

Lista miejsc oraz okresów bicia talarów z datą 1780:

Karlsburg – do 1820 (wiele wariacji)
Praga – 1780 – (stare bicie; znane 2 egzemplarze)
Wenecja – 1815 – (z powodu nieautoryzowanego użycia inicjałów F.S. zniszczono stemple; obecnie znanych ok. 10 egzemplarzy)
Wiedeń – 1780 – (stare bicie; znanych kilkanaście egzemplarzy)
Wiedeń – 1781-1803
Praga – 1812-1820
Guenzburg - 1780 – (stare bicie, znany ze starszej literatury, nie wiadomo czy przetrwał do naszych czasów)
Guenzburg – 1781-1805
Krzemnica – 1780 – 1784
Jawa - 1809
Mediolan – 1815-1841
Wenecja – 1817-1866 – (przypuszczalnie istnieje również bicie z 1890 roku)
Mukalla – 1820-1880
Wiedeń – 1853-do dziś – (w 1926 roku wybito prawdopodobnie 2 egzemplarze w złocie)
Azory – 1871-1887
Mozambik – 1880-1895
Madera – 1880
Brazylia – 1880
Ras Bab al. Mandab - 1880
Pemba – 1885-1900
Haiti – 1889-ok.1946
Etiopia – 1891 – 1918
Nejd – 1906-1920
Jemen – 1906-1962
Afryka Północna – 1920
Chiny – 1920
Hedjaz – 1920-1930
Obok (Somaliland Francuski) - 1926
Szwajcaria – lata 30’ XX wieku (wybito 300 egzemplarzy w złocie)
Rzym – 1935-1939
Londyn – 1936-1961
Paryż – 1937-1960
Dżibuti – ok.1940
Bombai – 1940-1941
Kalkuta – 1940-1942
Brimingham – 1949-1955
Bruksela – 1952-1955
Erytrea – 1959-1964
Hall – 1983 – (wybito 3 tysiące egzemplarzy, wśród nich 50 sztuk z puncą „F”)

Istnieją ponadto egzemplarze sprzed 1780 roku z puncami obcych państw, takich jak Mozambik, Azory, Jawa, Turcja. Znane są bicia z inicjatyw prywatnych oraz przebitki monet innych państw na talarach Marii Teresy z epoki (np. przebitka talara za pomocą stempli dolara z 1878 roku – mennica Carson City).

Nowe Bicie Talara Marii Teresy, Austria, Ag 825. Zdjęcie sklep Warszawskiego Centrum Numizmatycznego

Srebrny talar Marii Teresy to istny fenomen. Wobec tak ogromnej rozpoznawalności i akceptowalności na całym świecie, na przestrzeni tak wielu lat, zdecydowanie zasługuje na miano globalnego pieniądza XIX wieku. Co ciekawe, moneta ta tak mocno zakorzeniła się w bliskowschodniej kulturze i tradycji, iż nawet dzisiaj istnieją arabskie bazary i targowiska, gdzie z powodzeniem można nią zapłacić za zakupy.

Autor: Marcin Redo

2012-12-25

« Powrót

Ostatnie

Wszystkie

Skomentuj

Brak komentarzy.