	Mennictwo Królestwa Polskiego pod zaborem rosyjskim w I połowie XIX wieku było zdominowane przez monety z wizerunkiem formalnego Króla Polski – Cesarza Rosji Aleksandra I. Tego typu monety, bite do lat 20., w związku ze śmiercią cara w 1925 r. i sukcesją tronu przez jego brata – Mikołaja I Romanowa ustąpiły późniejszemu typowi monet zaboru rosyjskiego. Monety z późnych lat 20. i 30., mimo formalnego sprawowania władzy przez Mikołaja I, niezmiennie przedstawiały popiersie Alexandra I, niekiedy wraz z datą 1815 na awersie (na pamiątkę postanowień kongresu wiedeńskiego, gdzie zadecydowano o powołaniu Królestwa Kongresowego połączonego z Imperium Rosyjskim unią personalną).Tytulatura nowego cara wymieniana bywała natomiast na rewersie, wokół godła zaborcy.

	Wizerunkowy wyjątek stanowi jednak ogromny rarytas numizmatyczny XIX-wiecznego mennictwa polsko-rosyjskiego. We wrześniu 1835 r. rosyjski ambasador Gregor Iwanowicz Gagarin wysłał z Monachium rosyjskiemu ministrowi spraw zagranicznych – Kankrinowi talara władcy bawarskiego - Ludwika I. Talar na awersie przedstawiał popiersie króla, natomiast na rewersie widniały głowy jego żony i ośmiorga dzieci. Ten talar z 1828 roku tak bardzo spodobał się Kankrinowi, iż pod koniec roku nakazał on wybicie podobnej monety rosyjskiej z wizerunkiem cara, mającej być pamiątką 10-lecia rządów Mikołaja I. Zadanie zaprojektowania nowej monety 1 ½ rublowej zostało powierzone młodemu, ale świetnie zapowiadającemu się medalierowi, Pawłowi Utkinowi.

	W grudniu 1835 roku gotowe były już pierwsze egzemplarze monety. W porównaniu ze swoim bawarskim pierwowzorem, moneta rublowa była znacznie uboższa w napisy i inskrypcje. Pozbawiona była tytułu, zrezygnowano również z opatrzenia każdego popiersia imieniem. Na monetach widniały dwa nominały, 1 ½ rubla i 10 złotych oraz data 1835. Wybito 46 egzemplarzy, z czego wyselekcjonowano 36 i zaprezentowano je carowi. Władca zaaprobował pomysł stworzenia nowej monety, jednak wprowadził pewne zmiany – nakazał przeformować wizerunek carycy, która wydawała się mu bardziej podobna do matki, postarzając w ten sposób 36-letnią władczynię. Nakazał ponadto usunięcie błędnie wybitej nazwy dynastii w dolnej części rewersu.


	Moneta wystawiona na aukcji Krünker z osiągnięta ceną 650 tys. euro

	W 1836 roku zaprezentowano nowy wizerunek monety. Poza zmianami nakazanymi przez Mikołaja I postanowiono również zrezygnować z „obramowań” głów siedmiorga dzieci cara. Nakazano wybicie 100 sztuk monet, jednak z powodu zniszczenia stempli wybito tylko 50. Kolejna, trzecia już para stempli stworzona została zachowując poprzednie zmiany, jednak dodatkowo nazwisko projektanta „R.P. Utkin” skrócono do formy „P.U.”. Inicjały projektanta naniesiono tym razem na podstawę popiersia władcy, nie tak jak wcześniej, czyli tuż pod podstawą.

	W latach 1836-7 zgodnie z carskim edyktem wybito kolejne 150 sztuk monety. Zapotrzebowanie na kolejne egzemplarze monety rosło, co jakiś czas bito więc w latach kolejnych następne egzemplarze, na których można dostrzec ślady korozji stempla na rewersie (pomiędzy samym brzegiem monety a wzorzystym elementem okalającym wizerunki carskiej rodziny). Im bardziej zatem skorodowany awers, tym późniejsze bicie monety. Ponadplanowe użycie stempla doprowadziło do jego całkowitego zniszczenia, dlatego postanowiono wykonać kolejną, czwartą już parę stempli. Tym razem, z racji iż twórcami ostatniej pary stempli nie był Utkin, lecz jego uczniowie (sam Utkin chorował już w owym czasie na oczy), zrezygnowano całkowicie z jego inicjałów. Krótko po wykonaniu tejże pary stempli, pod naciskiem najbardziej wpływowych numizmatyków rosyjskich zabroniono całkowicie ich użycia. Postanowiono w ten sposób ukrócić dobijania kolejnych egzemplarzy monety. W związku z niniejszym, moneta wybita ostatnią, czwartą parą stempli jest najrzadszą odmianą rubla familijnego. Wybito jedynie pojedyncze egzemplarze monet.

	Ostatnie notowania aukcyjne monety osiągają niewyobrażalnie wysokie dla większości kolekcjonerów kwoty. Na jednej z tegorocznych aukcji Dom Aukcyjny Krünker ceny monet wahały się w zależności od wersji od 50 do 650 tysięcy euro (zobacz szczegóły). O stopniu rzadkości i wartości opisywanej monety możemy w pełni zdać sobie sprawę po analizie cen w przedwojennym cenniku monet Berezowskiego z 1934 roku. Wyceniona została ona na 825 złotych. Przykładowo pięciozłotowa „Konstytucja” z 1925 r. wyceniona była na 15 złotych, natomiast 3 dukaty Poniatowskiego na 100 złotych. Zestawienie to czyni rubla familijnego niewątpliwie jedną z najrzadszych i najcenniejszych „polskich” monet.


	Moneta wystawiona na aukcji Krünker z osiągnięta ceną 55 tys. euro



	Zdjęcia: Dom Aukcyjny Krünker
	Autor: Marcin Redo
	2012-09-29