	Monety z oblężenia Zamościa stanowią ciekawy przykład rzadkiego mennictwa oblężniczego w polskiej historii. W przeciwieństwie do monet z oblężenia Gdańska w 1577 roku, charakteryzują się prostotą wykonania, które to mimo wszystko zasługuje na podziw, w kontekście okoliczności w jakich monety te powstały.

	Z początkiem roku 1813, Zamość, będący jednym z bastionów armii polskiej walczącej u boku Napoleona, dosięgnięty został przez przesuwający się wówczas na zachód front rosyjski. Dowódcy rosyjscy obrali jednak nietypową taktykę zdobycia miasta. Zamiast przystępować do ataku, powodującego najprawdopodobniej rychłe wykrwawienie obu stron, postanowiono przystąpić do oblężenia bardzo nowoczesnej i świetnie przygotowanej wówczas twierdzy. Z miesiąca na miesiąc rosnąca liczebność wojsk rosyjskich pod dowództwem generała Ratha w sierpniu sięgała ok. 17 tysięcy żołnierzy, podczas gdy armia polska pod dowództwem generała Maurycego Haukego liczyła niespełna 4 tysiące żołnierzy. Cierpliwość Rosjan opłaciła się – z miesiąca na miesiąc miasto gnębiły coraz większe problemy, takie jak głód, szerzące się epidemie, dezercja, pogłębiające się niezadowolenie i niepokój ludności oraz armii. We wrześniu, zatem na dwa miesiące przed ostateczną kapitulacją miasta, wydano postanowienie o wybiciu monet oblężniczych, które miały stanowić zaległy żołd dla żołnierzy oraz administracji miejskiej. Zaprojektowano i wykonano stemple oraz kafar do wybijania monet. Ostatecznie stemple do wybijania miedzianych monet 6 groszowych oraz srebrnych monet 2-złotowych wykonał Mikołaj Karkowski. Prostota infrastruktury towarzyszącej przedsięwzięciu spowodowała, iż monety te bardzo często noszą ślady niedobicia, pęknięcia stempla czy też krążka. Do produkcji monet miedzianych wykorzystano specjalnie spiłowane zwykłym pilnikiem bezwartościowe już wówczas austriackie monety 6-krajcarowe, zalegające w skarbcu miejskim (istnieją też nieliczne przykłady wybicia monety 6-groszowej na austriackiej monecie 30-krajcarowej, nie ustalono jednak czy jest to emisja próbna, czy kolejna, dodatkowa produkcja). Wyróżniamy 3 rodzaje monet miedzianych, różniące się takimi elementami, jak brak liter w napisie, rodzajem rantu (ozdobny rant 6-krajcarówek spiłowany lub nie), obecnością ozdobnych gałązek palmowych czy też napisem otokowym: BOŻE DOPOMÓŻ WIERNYM OYCZYŹNIE. Moneta 2-złotowa wybita była ze srebra pozyskanego z przetopionych sreber franciszkańskich z Kolegiaty Zamojskiej. Co ciekawe, przetopione przedmioty posiadały różną próbę srebra, toteż istnieją co najmniej 4 próby srebra w wybitych monetach, oscylujące w granicach próby 0,600. Co do ilości odmian monety srebrnej istnieją różne zdania wśród badaczy, przyjmijmy jednak (zgodnie z katalogiem Kamińskiego), iż istnieją 4 odmiany. Głównymi różnicami są: umiejscowienie napisu MONETA W OBLĘŻENIU ZAMOŚCIA, odwrócona litera w wyrazie, wielkość liter otokowych. Nakłady monety srebrnej oraz miedzianej, to odpowiednio 7830 oraz 1330 sztuk.


	Monety w Oblężeniu Zamościa 1813 - 6 groszy

	Mimo znacznego już upływu czasu od powstania omawianych monet, ciągle istnieją niejasności i brak pełnej informacji, co do dokładnego przebiegu produkcji monet oraz ich dalszych losów. Część badaczy na przykład poddaje w wątpliwość autentyczność najrzadszej odmiany 6-groszówki – bez gałązek palmowych i z charakterystyczną, odmienną literą „Y” w wyrazie „GROSZY”. Mimo podanych wielkości nakładów, do dziś przetrwało z pewnością znacznie mniej egzemplarzy, zważywszy na fakt, iż administracja rosyjska już po zdobyciu miasta wyłapywała i niszczyła owe monety, dostrzegając w nich niepożądaną pamiątkę po niepodległościowych działaniach Polaków. Opisywane monety, mimo iż nie posiadały cech oficjalnej emisji państwowej, cieszą się niegasnącym od lat zainteresowaniem na rynku numizmatycznym.


	Monety w Oblężeniu Zamościa 1813 - 2 złote


	Zdjęcia: Warszawskie Centrum Numizmatyczne
	Autor: Marcin Redo

	2012-10-12