Japonia, Historia Mennictwa

Moneta Kaigen Tsuho z dynastii Tang

Monety Fuhonsen

Wado Kaiho wzorowane były na chińskich Kaigen Tsuho (po chińsku K’ai Yuan T’ung Pao). W znacznej większości produkowane były z miedzi, jednak wybito również kilka sztuk w srebrze. Oba rodzaje monet były bardzo podobne, główną różnicę stanowi kolejność i sposób odczytywania ideogramów na numizmatach – na Wado Kaiho zgodnie z ruchem wskazówek zegara oraz na Kaigen Tsuho – z góry do dołu i z lewej do prawej. Wado Kaiho dzielimy na 2 grupy. Pierwsze wybijane monety charakteryzowały się niską jakością, podczas gdy monety wybijane w późniejszym okresie znacznie się poprawiły jakościowo za sprawą ekspertów z Chin, którzy przybyli do Japonii w celu polepszenia i usprawnienia tamtejszego procesu produkcji menniczej.

W okresie od 708 do 958 roku Japonia wybiła 12 rodzajów monet. Oprócz monet miedzianych wybito również złote Kaiki Shoho oraz srebrne Taihei Genpo. Monety te są niesłychanie rzadkie – wszystkie kilka sztuk znanych egzemplarzy Kaiki Shoho można podziwiać w Muzeum Narodowym w Tokio. Wymieniony okres produkcji monet charakteryzował się stopniowym spadkiem jakości numizmatów (jakość pierwszych bitych monet w okresie po pomocy Chińczyków była najwyższa) oraz stosunkowo słabo rozpowszechnionym ich użyciem – głównym środkiem wymiany handlowej pozostawały ciągle jeszcze towary, a nie monety.

Złote Kaiki Shoho ze zbiorów Muzeum Narodowego w Tokio

Rok 958 naszej ery to produkcja Kengen Taiho oraz ostateczne zamknięcie japońskiej mennicy. Przez kolejne 600 lat aż po okres Meiji (okres zapoczątkowany w roku 1868 – wraz z przeniesieniem stolicy z Kioto do Edo, przemianowanym następnie na Tokio, czyli „Wschodnią Stolicę”; przez historyków zwany japońskim oświeceniem) Japonia nie biła żadnych monet. Wszystkie numizmaty używane w tym okresie w Japonii były sprowadzane zza granicy.

Faza Drugiego Importu

W okresie od 958 roku do 1567 roku gospodarka japońska rozwijała się dość dynamicznie. Monety importowano z Chin, Korei oraz Annamu (obecnie część Północnego Wietnamu). Strona japońska, w zamian za monety dostarczała złotego pyłu transportowanego w niewielkich torbach lub w bambusie. Z czasem zaczęto używać sztabek, często zdobionych we wzory bambusowe. Na monetach nie było nominałów, wartość monet odzwierciedlała wagę kruszcu, za który była wymieniona. Najpopularniejszą monetą w obiegu była Eiraku Tsuho, importowana z Chin.

Podczas tego okresu niektóre z importowanych monet niejednokrotnie spotykały się z małym zapotrzebowaniem. Z czasem powstawały małe, prywatne mennice, które kopiowały wcześniej sprowadzone monety. Przykładem są Bitasen, monety sprzed XVIII-wieku, które bite były poza kontrolą cesarską, jak również poza zgodą klanu Tokugawa (klanu ówcześnie mającego największy wpływ na rządzene krajem – władza cesarska była mocno podporządkowana szogunatowi). Kolejnym znanym przykładem takich kopii są monety Shimasen. Doprowadziło to do niekontrolowanego zróżnicowania monet dostępnych na rynku, czego skutkiem były naciski ze strony ludności na obniżenie wartości monet Bitasen – owa praktyka selekcjonowania i wartościowania monet nosiła nazwę erizeni.

W okresie Tokugawa (1603 – 1868) japońskim monetom zaczęto wreszcie nadawać ustaloną wartość odwzorowywaną odpowiednią inskrypcją na każdym numizmacie. Zaczęto na większą skalę bić monety w złocie. Najmniejszą jednostką monetarną był 1 Mon. 250 Mon stanowiło 1 Shu (1 Shu = Isshuban; późniejsze 2 Shu = Nishuban), 4 Shu to równowartość 1 Bu (Ichibuban; późniejsze 2 Bu = Nibuban), 4 Bu było natomiast ekwiwalentne do 1 Ryo. Mon produkowany był z brązu, miedzi oraz żelaza, pozostałe jednostki monetarne były bite w złocie (Bu oraz Shu były poza tym prostokątne). W późniejszym okresie Bu oraz Shu zaczęto bić w srebrze. Produkcję złotych monet umożliwiło złoto wydobywane z nowootwartych ówcześnie kopalń złota Sado oraz Toi na półwyspie Izu.

Bardzo interesującymi japońskimi numizmatami bitymi w złocie począwszy od tego właśnie okresu są Koban oraz Oban. Złote Oban stanowiło 10 Ryo, natomiast Koban było ekwiwalentne do 1 Ryo.

Pierwszym śladem mającej dopiero zacząć się na dużą skalę ingerencji rodu Tokugawa w japoński system numizmatyczny była stworzona przez Hideyoshiego w 1588 roku moneta Tensho Oban.

Tensho Oban zaprojektowana przez Hideyoshiego Tokugawa (1588 r.)

Najcenniejsze z monet używane były głównie jako środek płatniczy w handlu zagranicznym, przede wszystkim wymienianym za dobra luksusowe z Chin, takie jak jedwab. Z powodu małych zasobów złota i srebra, oraz przez deficyt budżetowy zdecydowano się dwukrotnie (w roku 1695 oraz w latach 1706 – 1711) na zmniejszenie zawartości złota w bitych monetach, co doprowadziło do znacznej inflacji. W latach 1714 - 1715 rząd zdecydował się na zwiększenie ilości złota używanego do produkcji monet, co tym razem doprowadziło do niekontrolowanej deflacji. W roku 1736 Japonia porzuciła tą politykę i zdecydowała się na zwiększenie podaży monet, co skutkowało upragnioną stabilizacją cen przez następne 80 lat. W XIX wieku problemy finansowe wynikające z dużych kataklizmów naturalnych oraz dużych wydatków budżetu państwa doprowadziły do kolejnego wzrostu podaży pieniądza. W latach 1818 – 1829 podaż monet wzrosła o 60%, natomiast w latach 1832 – 1837 o kolejne 20%. Kolejna inflacja spowodowała gwałtowne podwojenie się cen. Zawiłą politykę gospodarczą oraz związaną z nią politykę monetarną doskonale ilustruje wielkość monet Koban zmieniająca się na przestrzeni lat.

Monety Koban zmieniające się na przestrzeni lat

Monety Koban zmieniające się na przestrzeni lat (c. d.)

Srebrny Ansei Ichibuban (1 Bu)

Złoty Man’en Nibuban (2 Bu)

Kaei Isshuban (1 Shu) (1853 r.)

Nanryo Nishuban (2 Shu)

Złota pięciojenówka z 1870 roku.

Obecnie używane w Japonii monety (1 jen, 5 jenów, 10 jenów, 50 jenów, 100 jenów oraz 500 jenów)

 źródło:

 Autor: Marcin Redo

2010-11-28